Đẩy mạnh áp dụng khoa học công nghệ trong sản xuất nông nghiệp tuần hoàn

 Nhân rộng, phát huy hiệu quả mô hình nông nghiệp tuần hoàn

“Giảm chi phí vật tư đầu vào, gia tăng giá trị chuỗi nông sản, tăng tỷ lệ phụ phẩm nông nghiệp được tái sử dụng, tái chế hướng tới xây dựng nền nông nghiệp Xanh, bền vững, trách nhiệm và hiệu quả” là yêu cầu của phát triển nông nghiệp tuần hoàn, là định hướng chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng tích hợp đa giá trị, hiệu quả, bền vững, giải quyết mối quan hệ kinh tế với môi trường, tạo việc làm” - ông Phùng Đức Tiến  - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nêu ý kiến. Theo đó, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là công cụ nền tảng quan trọng trong phát triển nông nghiệp tuần hoàn, trong đó ưu tiên nghiên cứu phát triển, chuyển giao và thúc đẩy ứng dụng các công nghệ.

Ông Phùng Đức Tiến  - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phát biểu tại Hội thảo.

Nhấn mạnh đến lợi ích về kinh tế, môi trường và xã hội trong phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, các ý kiến tại Hội thảo đề xuất tập trung ban hành các cơ chế, chính sách; nhân rộng phát huy hiệu quả mô hình nông nghiệp tuần hoàn và phù hợp với đặc thù, theo vùng miền, đối tượng như: Mô hình tạo và dùng khí đốt từ chất thải, nước thải trong chăn nuôi, trồng trọt; mô hình kết hợp trồng trọt chăn nuôi, thủy sản: Vườn ao chuồng, lúa – tôm, lúa – cá; mô hình sử dụng phế phụ phẩm trong nông nghiệp làm chất xúc tác hay tạo ra các sản phẩm có giá trị gia tăng…

Hiện nay, nhiều loại mô hình kinh tế tuần hoàn (KTTH) đã được áp dụng trên nhiều quy mô và lĩnh vực khác nhau. Điển hình Mô hình canh tác lúa sử dụng trấu làm chất đốt-củi trấu tại xã Vĩnh Bình, An Giang, với công suất 80.000 tấn/năm tạo ra 16.000 tấn trấu (lượng trấu sử dụng vào việc sấy lúa cho nhà máy chiếm khoảng 50% (8.000 tấn trấu) và phần còn lại sẽ được chế biến thành thanh củi trấu bán ra thị trường). Mô hình giúp cắt giảm khí nhà kính (CO2), giảm chi phí năng lượng 30%, tăng lợi nhuận 400.000 đồng/tấn từ việc bán củi trấu tương đương 3,2 tỷ đồng/năm.

Loại mô hình tuần hoàn lấy phụ phẩm trồng trọt sử dụng rơm rạ để trồng nấm rơm, mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho người dân. Nhiều hộ dân có thể vùi rơm vào đất để lưu giữ nguồn phân bón cho vụ sau, hoặc dùng chế phẩm sinh học xử lý rơm rạ thành phân bón hữu cơ để tăng vi sinh vật hữu cơ giúp cải tạo đất; rơm rạ làm thức ăn cho gia súc. Thực tế cho thấy, lượng rơm rạ từ 1 ha trồng lúa có thể tạo trồng được 250-300kg nấm tươi. Với giá bán từ 25.000-27.000 đồng/kg nấm tươi, 1 ha trong mô hình này, ngoài tiền lúa, người nông dân có thể thu được từ 6 - 8 triệu đồng.

Đặc biệt, rơm rạ có thể sử dụng sản xuất Ethanol. Viện Dầu khí Việt Nam năm 2013 công bố công trình nghiên cứu biến rơm rạ và các phụ phẩm như trấu, bã mía thành nhiên liệu lỏng dầu sinh học (bio-oil). Với hiệu suất thu hồi lỏng dầu sinh học, nguồn nguyên liệu rơm rạ của Việt Nam có thể sản xuất được 31 triệu tấn bio-oil mỗi năm để làm nhiên liệu thay thế, đồng thời có thể nâng cấp để sản xuất xăng, dầu diezel trong tương lai gần.

Với loại mô hình tiết chế hóa, mô hình này gắn liền với việc hạn chế sử dụng phân hóa học, thuốc trừ sâu, thuốc thú y, thuốc tăng trưởng trong trồng trọt và chăn nuôi để không tác động xấu đến môi trường và làm ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Các biện pháp thay thế như: Bao trái ở cây ăn quả; tìm giống kháng rầy, kháng sâu ở lúa và hoa màu; sử dụng các loại phân vi sinh bón cho cây rau quả củ thay vì phân hóa học…

Mô hình kết hợp trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản (mô hình VAC, lúa-tôm, lúa-cá…), mô hình nông-lâm kết hợp, mô hình vườn-rừng. Mô hình Vườn-Ao-Chuồng-Bioga (VACB); Vườn-Ao-Chuồng-Rừng (VACR) ở các tỉnh miền núi; Vườn-Ao-Hồ (VAH) ở các tỉnh miền Trung. Thực hiện mô hình nông nghiệp này vừa đem lại hiệu quả kinh tế cao, vừa giúp giảm phát thải khí nhà kính. Trong mô hình này, khi nuôi tôm hoặc cá trong ruộng lúa, phân của tôm, cá và thức ăn còn dư (của tôm, cá) sẽ làm phân bón bổ sung dinh dưỡng cho cây lúa; ngược lại, khi gặt lúa xong, thả tôm (cá) vào ruộng, gốc rạ, thóc rơi vãi trở thành nguồn thức ăn cho tôm, cá. Mô hình “lúa, tôm”, “lúa, cá” được triển khai trong thực tiễn đã giúp giảm dịch bệnh, giảm ô nhiễm môi trường, tạo sản phẩm an toàn, nhất là giúp nông dân nâng cao thu nhập gấp từ 5-10 lần trên cùng một đơn vị diện tích so với chỉ trồng lúa.

Giảm phát thải để hướng tới mục tiêu xây dựng nền nông nghiệp xanh, bền vững

Ông Nguyễn Quang Thái, Chủ tịch Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam và ông Nguyễn Văn Trọng, Phó Chủ tịch Hội Trang trại và Doanh nghiệp Việt Nam nêu ý kiến, cần làm rõ tính khả thi của những giải pháp về khoa học công nghệ trong Đề án. “Các giải pháp và chính sách phải lồng ghép vào kế hoạch hành động. Hành động đi vào cụ thể, thích ứng với bối cảnh mới khi ngành Nông nghiệp ngày càng hội nhập sâu vào nền kinh tế toàn cầu. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, phải có giải pháp chủ động. Tăng trưởng Xanh ngoài tận dụng nguồn lực bên ngoài nhưng cũng phải có nguồn lực đầu tư trong nước” - ông Nguyễn Quang Thái nói.

Phế phụ phẩm chưa sử dụng hết đang lãng phí như: Tình trạng đốt rơm, rạ, xả chất thải ra môi trường…. đã có chế tài xử lý nhưng rất cần nâng cao vai trò của chính quyền địa phương trong tuyên truyền nâng coa nhận thức, xử lý các trường hợp vi phạm. Theo ông Phùng Đức Tiến - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, phát triển nông nghiệp tuần hoàn phải dựa trên cơ sở đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật, công nghệ, quy trình sản xuất, quản trị nông nghiệp tiên tiến nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực trong nông nghiệp.

Theo đó, phải giảm được chi phí đầu vào, gia tăng giá trị trong chuỗi nông sản, giảm lượng phế thải, tăng tỷ lệ phụ phẩm nông nghiệp được tái sử dụng, tái chế; hình thành chu trình sản xuất nông lâm, thủy sản khén kín theo chuỗi; xây dựng thương hiệu sản phẩm nông sản Xanh, phát thải thấp hướng tới mục tiêu xây dựng nền nông nghiệp Xanh, bền vững, trách nhiệm và hiệu quả.

“Chất thải trong nông nghiệp hiện nay hơn 150 nghìn tấn/năm. Kế hoạch và Quyết định đã được ngành xây dựng là cơ sở để thực hiện Nghị quyết Trung ương: Chuyển nền nông nghiệp sang nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại và nông dân văn minh, thúc đẩy phát triển du lịch nông thôn và thực hiện kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp nhằm tiết kiệm nguyên, nhiên, vật liệu, nâng cao chất lượng, năng suất, sức cạnh tranh” - ông Phùng Đức Tiến cho biết .

Mục tiêu Dự thảo “Đề án phát triển khoa học và ứng dụng, chuyển giao công nghệ thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp giai đoạn 2023-2030” phấn đấu đến năm 2030 trong lĩnh vực Trồng trọt sẽ có 60% phụ phẩm được xử lý, 80% phụ phẩm lúa gạo được thu gom và tái sử dụng. Trong chăn nuôi có 60% nông hộ và các trang trại xử lý chất thải; hoàn thiện và áp dụng các quy trình quản lý, sử dụng chất thải và tái sử dụng các phụ phẩm của các mặt hàng nông sản chủ lực…