“HTX có bền vững hay không trước tiên dựa trên tinh thần hợp tác”

Ngày 11/4, tại Hà Nội, Bộ NN&PTNT đã tổ chức Tọa đàm Phát triển hợp tác xã (HTX) bền vững chào mừng 77 năm Ngày HTX Việt Nam. Đến dự và chủ trì buổi Tọa đàm có ông Lê Minh Hoan, UVT.Ư Đảng, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT. Tham dự tọa đàm có đại diện các ban, bộ ngành và các chuyên gia nông nghiệp.

Trong thư ngỏ Nhân kỷ niệm 77 năm Ngày HTX Việt Nam, Bộ trưởng Lê Minh Hoan gửi lời chúc mừng, sẻ chia niềm vui và những điều trăn trở đối với sự phát triển HTX Nông nghiệp trên cả nước. Bộ trưởng mong rằng, các HTX Nông nghiệp, thành viên HTX, bà con nông dân, lãnh đạo các địa phương, cùng đội ngũ quản lý chuyên ngành, chuyên gia tư vấn sẽ tiếp tục tham gia đồng hành, dấn thân tạo dựng và phát huy nguồn lực tập thể, chung sức, đồng lòng trên mọi nẻo đường đất nước...

Tính đến hết năm 2022, cả nước có gần 30 nghìn HTX (tăng hơn 2 nghìn HTX, tương ứng 7% so với năm 2021), 125 Liên hiệp HTX (tăng 18 Liên hiệp HTX - khoảng 17% so với năm 2021) và 71.000 tổ hợp tác. Các chỉ tiêu về kết quả hoạt động kinh doanh của khu vực kinh tế hợp tác đều tăng so với năm 2021.

Trong điều kiện còn nhiều khó khăn, HTX Nông nghiệp không chỉ có bước tăng trưởng đáng ghi nhận về số lượng, mà còn thể hiện sự bứt phá, vươn lên, hoạt động sản xuất kinh doanh hiệu quả, tích cực tham gia an sinh xã hội. Nhiều HTX chủ động tiếp cận nông nghiệp số, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn, thích ứng biến đổi khí hậu. Nhiều HTX tích cực liên kết với doanh nghiệp, kết nối thị trường tiêu thụ nông sản cho các thành viên ngay trong thời điểm đứt gãy chuỗi cung ứng. Nhiều HTX tham gia đóng góp phù hợp với năng lực trong chuỗi ngành hàng: cung cấp giống, hướng dẫn quy trình sản xuất, ứng dụng sau thu hoạch, bảo quản, sơ chế, chế biến sản phẩm OCOP. Nhiều HTX thu hút được quản lý trẻ, năng động, giàu nhiệt huyết, sẵn lòng tiếp nhận tri thức, kỹ năng mới.

Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, so với lịch sử hình thành và phát triển của HTX trên toàn thế giới, HTX tại Việt Nam có tuổi đời còn non trẻ. Ở giai đoạn tất cả vì mục tiêu hòa bình, thống nhất đất nước, HTX Nông nghiệp Việt Nam từng phát triển mạnh mẽ. Song, khi bước vào thời kỳ mới, cách tiếp cận, cách thực hiện gắn với HTX lại thiếu tính cập nhật, chưa phù hợp, ít nhiều bộc lộ biểu hiện nóng vội. Từ đó, HTX rơi vào tình trạng “trầm lắng”, dẫn đến mô hình kiểu cũ được thay thế bằng mô hình kiểu mới. Nghị quyết 20-NQ/TW về phát triển kinh tế tập thể, lần nữa khẳng định vai trò không thể thay thế của HTX, được xem là bước ngoặt cho phong trào HTX cả nước.

Không chỉ là một thiết chế kinh tế đơn thuần, HTX còn là tư tưởng phổ quát và cấp tiến. Đó là, hợp lực những thành viên có lợi thế riêng rẽ, khác nhau, để trở thành một thiết chế có lợi thế dựa vào quy mô lớn hơn, tối ưu hóa khả năng đóng góp, năng lực và lợi thế của mỗi thành viên. Đó là, sự hợp tác của những người cùng ngành nghề và những ngành nghề hỗ trợ, giúp tăng thêm khả năng cạnh tranh. Đó là, “tắt lửa tối đèn có nhau” từ nhu cầu cuộc sống thường ngày, đến phát triển và nâng cao năng lực cộng đồng. Với sứ mạng cao cả như vậy, nhiều quốc gia đã trở nên thịnh vượng, nhờ sự đóng góp vững chắc của HTX. Tư tưởng về HTX đã được đề cập nhiều lần trong những tác phẩm của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Qua các bài nói, bài viết, Bác Hồ lý giải, nhắc nhở về ý nghĩa, mục tiêu, giá trị của HTX một cách gần gũi, bình dị, mà sâu sắc: “HTX là hợp vốn, hợp sức với nhau. Vốn nhiều, sức mạnh, thì khó nhọc ít, mà ích lợi nhiều”.

“HTX có bền vững hay không, trước tiên dựa trên tinh thần hợp tác. Tinh thần hợp tác không chỉ quyết định bởi phân chia lợi ích cân bằng, mặc dù đây là điều kiện tiên quyết, mà còn dựa trên niềm tin lẫn nhau. Cơ chế hoạt động của HTX dựa trên góp vốn, và về mặt nào đó, niềm tin cũng là “nguồn vốn đặc biệt”. Niềm tin có được đến từ năng lực lãnh đạo, bầu nhiệt huyết vì công việc chung của lãnh đạo HTX. Niềm tin có được khi cơ chế, chính sách hỗ trợ của Nhà nước đủ khuyến khích mọi người tham gia vào HTX. Niềm tin có được khi thu nhập, chất lượng sống của thành viên HTX được nâng lên” Bộ trưởng Lê Minh Hoan khẳng định.

Thực tiễn tại nhiều quốc gia có HTX phát triển cho thấy vai trò của người lãnh đạo, quản lý. Ngoài nhiệm vụ đảm trách là Giám đốc, còn là thủ lĩnh cộng đồng, có khả năng điều phối, quản trị trong ngắn hạn, hoạch định chiến lược dài hạn. Lãnh đạo HTX có kỹ năng lập kế hoạch, phương án sản xuất kinh doanh hiệu quả để huy động nguồn vốn nội bộ và nguồn vốn tín dụng, nguồn lực từ đối tác. Lãnh đạo HTX có kỹ năng diễn giải, thuyết phục nội bộ và thiết lập các mối quan hệ xã hội rộng rãi. Ông bà mình đã tổng kết “Tiền vô nhà khó như gió vô nhà trống”, không có kiến thức, thì dù có đủ nguồn lực cũng khó phát huy hiệu quả trong một thị trường nhiều sự cạnh tranh.

“Được tiếp xúc, trao đổi, lắng nghe, tôi càng thấu hiểu, chia sẻ với những khó khăn, trăn trở từ nhiều lãnh đạo HTX. Bộ NN&PTNT đang tham vấn ý kiến để trình Chính phủ ban hành Nghị quyết chuyên đề về HTX Nông nghiệp, theo hướng hỗ trợ cho HTX thích ứng với nền kinh tế thị trường, tham gia tích cực vào chuỗi ngành hàng. Các cơ chế, chính sách hỗ trợ phải đủ rõ, dễ tiếp cận, thu hút được nguồn lực từ các tổ chức tín dụng, vốn của doanh nghiệp và của chính HTX. Nâng cao năng lực, tri thức hoá đội ngũ lãnh đạo, quản lý và thành viên HTX cũng là ưu tiên trong thời gian tới. Tôi thực sự rất ấn tượng khi cấp uỷ, chính quyền nhiều địa phương rất quan tâm phát triển và nâng cao chất lượng HTX. Bên cạnh việc ban hành nghị quyết, chương trình hành động xuyên suốt, nhiều địa phương quan tâm tổ chức đối thoại với lãnh đạo HTX và trực tiếp đến thăm, làm việc với các HTX trên địa bàn. Nhờ sự quan tâm sát sao như vậy, nhiều HTX đã tiếp cận được tín dụng, đầu tư kho bãi, công nghệ bảo quản, chế biến, trụ sở làm việc, kết nối thị trường, nâng cao kiến thức cho thành viên HTX. Điều đó cho thấy, một khi lãnh đạo địa phương thực sự đồng hành, vào cuộc, một số vướng mắc trong thực thi Luật HTX có thể được tháo gỡ phần nào, trong khi chờ điều chỉnh phù hợp thể chế chung” ông Lê Minh Hoan nói.

Phát biểu tại Tọa đàm, PGS. Chu Tiến Quang – Chuyên gia nông nghiệp cho rằng sự cần thiết phải sớm hoàn thiện thể chế, cơ sở pháp lý, trọng tâm là sửa đổi Luật Hợp tác xã nhằm thúc đẩy kinh tế tập thể và HTX vững mạnh...

Theo PGS.TS Đào Thế Anh, Phó Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Phát triển Nông thôn Việt Nam, để làm tiền đề phát triển các HTX cần tập trung hỗ trợ và phát triển các Tổ hợp tác (tổ chức tiền HTX). Muốn các HTX phát triển tốt thì phải bắt đầu từ các tổ chức tiền đề HTX và cũng cần những điều kiện cho phép khác như đào tạo, bồi dưỡng các tổ chức này. Trong Luật HTX (sửa đổi) đang buộc các tổ chức này phải đăng ký, theo ông Đào Thế Anh điều này không cần thiết vì hiện có gần 100 nghìn Tổ hợp tác được đánh giá phát triển tốt trong thời gian qua. (Sách Trắng, Cục Kinh tế Hợp tác xuất bản).

Trong khuôn khổ tọa đàm, các khách mời cùng nhau trao đổi, làm rõ hơn vai trò của kinh tế tập thể, một động lực quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, trong đó nòng cốt là hợp tác xã, với vai trò là tổ chức đại diện bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho các HTX, Liên minh HTX;  tăng cường phối hợp với các cấp, các ngành tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước  về kinh tế tập thể, HTX; phát triển HTX gắn với quy hoạch, thế mạnh của từng địa phương; đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực để HTX, liên hiệp HTX phát triển ổn định, đúng pháp luật...