5 giải pháp khơi dậy và phát huy tinh thần doanh nghiệp của nông dân

Tinh thần doanh nghiệp được hiểu là thái độ trách nhiệm, ý nghĩ, tình cảm sâu sắc của con người đối với công việc sản xuất kinh doanh, là ý chí ham muốn thành công, định hướng cho khát vọng cháy bỏng trong làm giàu, tính bền bỉ, kiến trì với ý tưởng sáng tạo, kiên quyết, dám chấp nhận mạo hiểm. Tinh thần doanh nghiệp là một giá trị văn mới được hình thành và phát triển trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Sau đây là một số giải pháp chủ yếu, cụ thể là:

Thứ nhất, nâng cao nhận thức của các cấp ủy đảng, chính quyền và cả hệ thống chính trị về vị trí, vai trò của nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam, đặc biệt vai trò của nông dân đối với sự phát triển của đất nước, từ đó tinh thần doanh nghiệp mới được khơi dậy và phát huy mạnh mẽ.

 Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, nhất là từ khi đổi mới đến nay, Đảng ta luôn quan tâm đến nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Quan điểm của Đảng luôn khẳng định nông nghiệp, nông dân, nông thôn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với sự ổn định và phát triển kinh tế - xã hội; là vấn đề có tính chiến lược trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và trong cả sự nghiệp cách mạng của Đảng ta. Với ý nghĩa, vai trò quan trọng như vậy, Đảng luôn chủ trương phát triển nông nghiệp, nông thôn và không ngừng nâng cao đời sống của người nông dân. Nghị quyết Hội nghị lần thứ Năm của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XIII đã xác định: “Nông nghiệp, nông dân, nông thôn là ba thành tố có quan hệ mật thiết, gắn bó, không thể tách rời; có vai trò, vị trí rất quan trọng trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; là cơ sở, lực lượng to lớn trong phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu, giữ vững ổn định chính trị, bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, con người Việt Nam, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế”⁽¹⁾. Đảng ta khẳng định, trong mối quan hệ của nông nghiệp, nông dân, nông thôn thì nông dân là chủ thể, nông thôn là nền tảng, nông nghiệp là động lực của quá trình phát triển công nghiệp hoá hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn. Mọi hoạt động nông nghiệp, nông thôn lấy nông dân làm trung tâm, từ đó đổi mới tư duy nuôi dưỡng, bồi đắp nguồn lực con người. Xây dựng nông thôn mới gắn với việc xây dựng các cơ sở công nghiệp, dịch vụ và phát triển đô thị theo quy hoạch là căn bản, phát triển toàn diện, hiện đại hoá nông nghiệp là then chốt. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng một lần nữa yêu cầu: “Tiếp tục chủ trương cơ cấu lại ngành Nông nghiệp, phát triển nông nghiệp, kinh tế nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới theo hướng nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại và nông dân văn minh”⁽²⁾.

Trong thời gian qua, nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước ta đã đạt được thành tựu khá toàn diện và to lớn, nhưng vẫn còn hạn chế, yếu kém: Cơ cấu nông nghiệp và kinh tế nông thôn chuyển dịch chậm so với yêu cầu; nông nghiệp phát triển còn kém bền vững, tốc độ tăng trưởng có xu hướng giảm dần, sức cạnh tranh thấp; việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cách thức sản xuất trong nông nghiệp còn chậm, phổ biến là sản xuất nhỏ, phân tán, năng xuất thấp; công nghiệp, dịch vụ và ngành nghề phát triển chậm, chưa thúc đẩy mạnh mẽ chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động ở nông thôn; trình độ công nghiệp hoá hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn; các hình thức tổ chức sản xuất chậm đổi mới, chưa đáp ứng yêu cầu của sản xuất hàng hoá; kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội còn yếu, môi trường ô nhiễm, năng lực thích ứng đối phó với thiên tai còn hạn chế; đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn còn thấp, tỷ lệ hộ nghèo cao; tình trạng người lao động thiếu việc làm lại là hiện tượng phổ biến; chênh lệch giàu, nghèo giữa nông thôn với thành thị, giữa các vùng còn lớn, phát sinh nhiều vấn đề xã hội bức xúc; những giá trị của văn hoá làng quê ngày càng mờ nhạt; văn hóa nông nghiệp sản xuất lớn chưa thay thế được văn hóa nông nghiệp sản xuất nhỏ.

Với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, nói đúng sự thật những hạn chế, yếu kém trên có nguyên nhân khách quan và chủ quan, nhưng nguyên nhân chủ quan là chính. Đó là nhận thức của các cấp ủy đảng, chính quyền và cả hệ thống chính trị về vị trí, vai trò của nông nghiệp, nông dân, nông thôn, nhất là vai trò là chủ thể, là trung tâm của người nông dân còn chưa đầy đủ, toàn diện, bất cập so với thực tiễn. Nông nghiệp, nông dân, nông thôn có một vai trò vô cùng quan trọng trong sự phát triển đất nước. Đồng thời, nông nghiệp, nông dân, nông thôn có mối quan hệ hữu cơ chặt chẽ, trong đó nông dân là chủ thể, là trung tâm nên cần phải có sự nhận thức đúng đắn, đầy đủ, toàn diện, bám sát thực tiễn sẽ là chìa khóa bảo đảm cho hành động thành công. Vì vậy, yêu cầu đặt ra cho các cấp ủy đảng, chính quyền và cả hệ thống chính trị là phải quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Đây là một trong những giải pháp quan trọng nhất để đẩy mạnh phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn, trong đó có việc khơi dậy và phát huy tinh thần doanh nghiệp của người nông dân.

Thứ hai, tiếp tục có cơ chế, chính sách đủ sức hấp dẫn để huy động mạnh mẽ, đa dạng các nguồn lực đầu tư cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Tổ chức thực hiện hiệu quả chính sách hiện hành, đồng thời rà soát, sửa đổi, bổ sung kịp thời quy định, nhất là các quy định về pháp luật đất đai. Đây là giải pháp tạo ra không gian rộng lớn cho việc khơi dậy và phát huy tinh thần doanh nghiệp của người nông dân.
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn là quá trình xây dựng cơ sở vật chất, kĩ thuật và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng sản xuất hàng hóa lớn, hiện đại nên cần nguồn lực rất lớn, đa dạng. Thực hiện quan điểm của Đảng phải phát huy nội lực, tức là, cần thực hiện có hiệu quả cơ cấu lại nông nghiệp theo hướng phát triển nông nghiệp bền vững, nâng cao giá trị gia tăng, khả năng cạnh tranh của nông sản và bảo vệ môi trường sinh thái; nâng cao thu nhập cho người dân khu vực nông thôn, bảo đảm an ninh lương thực; đẩy mạnh phát triển nền nông nghiệp hiện đại, nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ, gắn với phát triển công nghiệp chế biến nông sản, thích ứng với biến đổi khí hậu và kết nối bền vững với các chuỗi giá trị nông sản toàn cầu. Tập trung đầu tư, phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung, quy mô lớn, hiện đại, gắn với công nghiệp chế biến nông sản theo hình thức liên kết chuỗi giá trị bền vững. Ưu tiên nguồn lực để đầu tư, thúc đẩy cơ giới hóa đồng bộ, ứng dụng khoa học công nghệ, xây dựng các chuỗi giá trị gắn với hệ thống quản lý chất lượng, an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và phát triển thương hiệu quốc gia. Tăng cường liên kết vùng, liên kết ngành để đầu tư phát triển các sản phẩm chủ lực của quốc gia; đẩy mạnh hợp tác quốc tế và các hoạt động xúc tiến thương mại, phát triển thị trường, thúc đẩy xuất khẩu nông sản.

Đổi mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất có hiệu quả ở nông thôn, hoàn thiện quan hệ sản xuất phù hợp; khuyến khích phát triển các mối liên kết giữa hộ nông dân với các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ chức khoa học, hiệp hội ngành hàng và thị trường tiêu thụ sản phẩm để hỗ trợ kinh tế hộ phát triển theo hướng gia trại, trang trại có quy mô phù hợp, sản xuất hàng hóa lớn; ưu tiên hình thành các doanh nghiệp, hợp tác xã ứng dụng công nghệ quản trị tiên tiến, đủ sức tổ chức liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm cho nông dân ở những vùng sản xuất tập trung; khuyến khích hình thành các hình thức tổ chức sản xuất, kinh doanh hiện đại và chuyên nghiệp, phát triển các loại hình kinh tế hợp tác, liên kết dọc sản xuất, chế biến, kinh doanh sản phẩm nông nghiệp, liên kết nông nghiệp với công nghiệp và kinh tế đô thị.

Đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao khoa học, công nghệ nhằm nâng cao chất lượng giống cây trồng, vật nuôi, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nông sản; ứng dụng công nghệ sinh học và xây dựng các khu nông nghiệp công nghệ cao; nâng cao khả năng phòng ngừa và khắc phục dịch bệnh đối với cây trồng, vật nuôi. Tiếp tục thúc đẩy ứng dụng khoa học, công nghệ thông qua các doanh nghiệp xây dựng mô hình ứng dụng khoa học, công nghệ gắn với tập huấn kỹ thuật cho bà con nông dân, góp phần thay đổi phương thức sản xuất nông nghiệp, nâng cao thu nhập cho người nông dân. Khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp và hợp tác xã đầu tư phát triển công nghiệp bảo quản, chế biến nông, lâm, thủy sản. Nâng cao nhận thức và các kỹ năng bảo vệ tài nguyên, môi trường gắn với xây dựng nông thôn mới; nâng cao khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu, phòng, chống thiên tai; hướng dẫn phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn; ứng dụng khoa học công nghệ giúp nông dân phát triển sản xuất thân thiện với môi trường; cần có những chương trình, dự án phù hợp, vừa có tác dụng trước mắt, vừa lâu dài với biến đổi khí hậu đã, đang và sẽ có ảnh hưởng xấu tới sản xuất nông nghiệp theo hướng ngày càng phức tạp và xấu hơn. 

Đổi mới chính sách, pháp luật đất đai phục vụ phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn theo hướng khuyến khích tập trung và tích tụ đất nông nghiệp; mở rộng hạn mức nhận chuyển quyền sử dụng đất nông nghiệp, bảo đảm phù hợp với điều kiện cụ thể của từng vùng, góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình tích tụ, tập trung đất đai, hình thành những vùng sản xuất hàng hóa lớn trong nông nghiệp, giải phóng sức lao động, có chính sách bảo hộ, quy hoạch quỹ đất nông nghiệp ổn định, lâu dài giúp người nông dân yên tâm đầu tư vốn, khoa học - kỹ thuật trong sản xuất nông nghiệp. Thực hiện chính sách giá đất nông nghiệp theo hướng giá trị quyền sử dụng đất nông nghiệp từng bước được xác định theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước. Việc xác định giá trị quyền sử dụng đất nông nghiệp đã góp phần bảo đảm cho thị trường này phát triển đúng hướng, ngăn chặn đầu cơ, đồng thời tạo đà cho nông dân có nguồn vốn thực sự khi bị thu hồi đất nông nghiệp. Giá trị quyền sử dụng đất nông nghiệp góp phần tạo được lợi thế cho nông dân góp vốn hoặc mua cổ phần bằng đất vào doanh nghiệp kinh doanh. Thực hiện tốt chính sách thu hồi đất và đền bù đất nông nghiệp để phục vụ lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, quốc phòng, an ninh và phát triển kinh tế; công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người sử dụng đất và nhà đầu tư. Đổi mới chính sách, pháp luật đất đai phải tạo tiền đề phát triển khu dân cư nông thôn; bảo đảm cho việc sử dụng đất đai và xây dựng hạ tầng khu dân cư nông thôn được văn minh, hiện đại nhưng vẫn mang đậm nét của văn hóa làng, xã của các địa phương. Quỹ đất quy hoạch cho phát triển khu dân cư nông thôn như hạ tầng văn hóa, thể thao, giáo dục… cơ bản đáp ứng đủ nhu cầu theo quy hoạch nông thôn mới. Đổi mới chính sách, pháp luật đất đai phải góp phần xây dựng công trình thủy lợi, đất hành lang an toàn, thiết chế văn hóa ở nông thôn; phát triển hệ thống thủy lợi bảo đảm cung cấp đủ nước để khai thác tốt diện tích đất cây hằng năm (trong đó có đất lúa), bước đầu hoàn thiện hệ thống đê biển, đê sông nhằm chủ động ứng phó với tác động do biến đổi khí hậu và nước biển dâng; chú trọng đến việc bố trí đất cho hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa ở nông thôn; quan tâm đến việc bố trí đất cho các cơ sở y tế, giáo dục - đào tạo, thể dục - thể thao, nghiên cứu khoa học, dịch vụ về xã hội…⁽³⁾

Thứ ba, tiếp tục thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới với chất lượng và quy mô ngày càng nâng cao. Đẩy mạnh xóa đói, giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội nông thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của dân cư nông thôn. Nâng cao chất lượng công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Đây là giải pháp tạo môi trường kinh tế - xã hội thuận lợi cho việc khơi dậy và phát huy tinh thần doanh nghiệp của người nông dân.

Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta. Đối tượng thụ hưởng của Chương trình là người dân, cộng đồng dân cư, hợp tác xã, doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế - xã hội trên địa bàn nông thôn tại tất cả các huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh có xã của 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Đây là một chương trình tổng thể về phát triển kinh tế - xã hội, chính trị và an ninh quốc phòng, có tính bao trùm rộng khắp trên địa bàn rộng lớn nên có ý nghĩa vô cùng to lớn. Với mục tiêu xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn từng bước hiện đại; xây dựng cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý; gắn nông nghiệp với phát triển công nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với đô thị theo quy hoạch; xây dựng nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; bảo vệ môi trường sinh thái; giữ vững an ninh - trật tự; tăng cường hệ thống chính trị ở nông thôn dưới sự lãnh đạo của Đảng; nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của cư dân nông thôn. Chương trình xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020 đã đạt được những kết quả to lớn, toàn diện và mang tính lịch sử. Kết quả của Chương trình giai đoạn 2010 - 2020 có đóng góp quan trọng của những người nông dân có tinh thần doanh nghiệp. Đây là những hạt nhân quan trọng có tính thu hút và lan tỏa tinh thần doanh nghiệp ở nơi người nông dân trong giai đoạn tới. 

Ngày 22/02/2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 263/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025 với mục tiêu: “Tiếp tục triển khai Chương trình gắn với thực hiện có hiệu quả cơ cấu lại ngành Nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn, quá trình đô thị hóa, đi vào chiều sâu, hiệu quả, bền vững; thực hiện xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu và nông thôn mới cấp thôn, bản. Nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn, thúc đẩy bình đẳng giới. Xây dựng hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn đồng bộ và từng bước hiện đại, bảo đảm môi trường, cảnh quan nông thôn sáng, xanh, sạch, đẹp, an toàn, giàu bản sắc văn hóa truyền thống, thích ứng với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững”⁽⁴⁾. Thực hiện thành công Chương trình, nông thôn trong cả nước ta sẽ có chất lượng cao hơn, công tác xóa đói, giảm nghèo được đẩy mạnh, bảo đảm an sinh xã hội nông thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của dân cư nông thôn. Điều đó yêu cầu: (1) Phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, bảo đảm kết nối nông thôn - đô thị và liên vùng; tập trung huy động, quản lý, sử dụng hiệu quả các nguồn lực, nhất là xã hội hóa để xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu, khuyến kích các mô hình người dân tự chủ, tự làm, tự chịu trách nhiệm trong xây dựng, quản lý, khai thác các cơ sở hạ tầng, thiết chế văn hóa; (2) Đẩy mạnh phát triển sản xuất kinh doanh, nâng cao thu nhập của người dân, cơ cấu lại ngành Nông nghiệp, nâng cao năng suất, giá trị gia tăng và phát triển bền vững; chú trọng thu hút các doanh nghiệp lớn đầu tư, phát triển nông nghiệp sạch, hữu cơ, ứng dụng công nghệ cao gắn với công nghiệp chế biến; (3) Triển khai hiệu quả Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), phát triển công nghiệp, dịch vụ, ngành nghề gắn với du lịch sinh thái, du lịch nông thôn; (4) Quan tâm bảo vệ môi trường, cải tạo cảnh quan nông thôn, phát triển toàn diện văn hóa - xã hội, xây dựng hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh, nâng cao năng lực bộ máy, đổi mới phương thức quản lý, đẩy mạnh cải cách hành chính; (5) Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể, bảo đảm an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội, xây dựng nông thôn đoàn kết, đồng thuận, kỷ cương, bình yên, hạnh phúc.

Để khơi dậy và phát huy tinh thần doanh nghiệp của người nông dân cần có các giải pháp nâng cao chất lượng công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn để phát triển nguồn nhân lực tại nông thôn có tinh thần doanh nghiệp. Điều đó yêu cầu hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật đồng bộ, thống nhất để thị trường lao động phát triển theo hướng hiện đại; xây dựng cơ chế và triển khai thực hiện các chương trình, đề án hỗ trợ tạo việc làm, tham gia thị trường lao động cho lao động khu vực nông thôn. Đào tạo nghề cho lao động nông thôn cần bám sát nhiệm vụ tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025 ở địa phương để hoạch định cơ cấu nghề, chương trình, nội dung đào tạo nghề cho phù hợp, đáp ứng nhu cầu đào tạo nghề của các trang trại, doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ gia đình xã viên, nông dân nghèo. Hệ thống các cơ chế, chính sách hỗ trợ đào tạo nghề và các chính sách khác như tín dụng, đất đai, hạ tầng, thương mại hóa sản phẩm cần phải được điều chỉnh một cách đồng bộ, hỗ trợ lẫn nhau nhằm phát huy tối đa hiệu quả đào tạo nghề, giúp cho người học áp dụng tốt nhất kiến thức vào sản xuất kinh doanh nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và thu nhập cho bản thân. Đào tạo chuyển đổi ngành nghề và tạo việc làm cho lao động nông nghiệp, nông thôn phải theo hướng chuyên môn hóa, chuyên nghiệp hóa, giúp nông dân thực sự trở thành người làm chủ trong sản xuất nông nghiệp; rút dần lao động nông nghiệp chuyển đổi sang công nghiệp dịch vụ; dành tỷ lệ đáng kể trong cơ cấu nghề cho các nội dung đào tạo về kỹ năng sử dụng máy móc cơ giới hóa đồng ruộng, chế biến nông sản, công nghệ 4.0, nghề quản lý trang trại, doanh nghiệp, hợp tác xã, kế toán trong lĩnh vực nông nghiệp.

Xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng hiện đại, đào tạo nghề cho cư dân nông thôn, bảo đảm điều kiện đáp ứng các nhu cầu của sản xuất và đời sống vật chất - văn hóa của dân cư, có thuần phong mỹ tục, lối sống vừa đậm đà bản sắc nông thôn vừa hài hòa với nền văn minh công nghiệp và văn minh trí tuệ và môi trường sinh thái trong lành; xây dựng gia đình ổn định, đoàn kết, hòa thuận, bình đẳng, hạnh phúc, kỷ cương, nền nếp, đời sống vật chất và tinh thần phong phú, lành mạnh và giữ được bản sắc của người dân nông thôn. Đó chính là môi trường kinh tế - xã hội thuận lợi để khơi dậy và phát huy tinh thần doanh nghiệp của người nông dân.

Thứ tư, nâng cao nhận thức của chính người nông dân về vị trí, vai trò chủ thể của họ trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Đây là một trong những giải pháp quan trọng nhất, bởi bản thân người nông dân phải có tinh thần doanh nghiệp, năng động, đổi mới và sáng tạo, tự lực, tự cường, ý thức tự vươn lên thoát nghèo, khát vọng cháy bỏng để làm giàu. Đó chính là là sức mạnh nội sinh, lâu bền, cốt lõi trong phát triển. 

Người nông dân phải nhận thức đầy đủ vị trí, vai trò của họ công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Quán triệt quan điểm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân thụ hưởng” thì không ai khác, nông dân phải là chủ thể nhận thức, quán triệt quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Họ phải được nhận thức rõ công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn là quá trình xây dựng cơ sở vật chất, kĩ thuật và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng sản xuất hàng hóa lớn, hiện đại. Đó là một cuộc cải biến xã hội nông thôn sâu sắc dưới sự lãnh đạo của Đảng. Điều đó yêu cầu các cấp ủy, chính quyền và cả hệ thống chính trị có trách nhiệm tuyên truyền, phổ biến cho người nông dân nắm vững mọi quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Nếu người nông dân không thấm nhuần một cách sâu sắc các nội dung cơ bản của công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn thì họ không thể triển khai thực hiện các mục tiêu, kế hoạch đã được đề ra. Vì vậy, để nâng cao nhận thức của nông dân về vị trí, vai trò trong công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn thì trước hết phải tuyên truyền, phổ biến nâng cao nhận thức của họ về đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. 

Mặt khác, người nông dân cần phải nhận thức được công nghiệp hóa nông nghiệp, nông thôn là vấn đề có vị trí chiến lược và có vai trò, tác dụng to lớn trong sự nghiệp đổi mới đất nước nói chung và đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước nói riêng. Đồng thời, họ cũng cần biết được thực trạng kinh tế nông nghiệp, nông thôn và đời sống nông dân nước ta đang còn nhiều mặt yếu kém, khó khăn, văn hóa và tâm lý tiểu nông còn hiện hữu, thiếu tinh thần doanh nghiệp gây trở ngại rất lớn cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước nói chung và công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn nói riêng, đòi hỏi phải được giải quyết, khắc phục. Người thực hiện điều đó chính là họ - người nông dân chứ không phải ai khác.

Người nông dân phải nhận thức được họ là chủ thể thực hiện các nội dung, chương trình, kế hoạch công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Đó là ưu tiên phát triển lực lượng sản xuất, chú trọng phát huy nguồn lực con người, ứng dụng rộng rãi thành tựu khoa học và công nghệ; thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng phát huy lợi thế của từng vùng gắn với thị trường để sản xuất hàng hoá qui mô lớn với chất lượng và hiệu quả cao; bảo vệ môi trường, phòng chống, hạn chế và giảm nhẹ thiên tai, phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững; dựa vào nội lực là chính, đồng thời tranh thủ tối đa các nguồn lực từ bên ngoài, phát huy tiềm năng, thế mạnh của từng vùng, miền; phát triển mạnh mẽ hộ sản xuất hàng hoá, mô hình kinh tế tập thể mà chủ yếu là hợp tác xã, các loại hình doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa ở nông thôn; kết hợp chặt chẽ các vấn đề kinh tế và xã hội trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn nhằm giải quyết việc làm, xoá đói giảm nghèo, ổn định xã hội và phát triển kinh tế. Với tư cách là chủ thể của việc triển khai thực hiện các nội dung, chương trình, kế hoạch công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn, người nông dân càng khẳng định vai trò quan trọng của mình trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.

Trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn người nông dân đóng vai trò là chủ thể. Thời gian qua, ngày càng xuất hiện nhiều tấm gương nông dân tiêu biểu của tinh thần lao động cần cù, đổi mới sáng tạo, năng động, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dũng cảm và nghĩa tình. Nhiều nông dân và hộ gia đình đã mạnh dạn áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật, công nghệ hiện đại vào sản xuất, kinh doanh; hình thành các mô hình kinh tế hộ, kinh tế trang trại, gia trại, tổ hợp tác, doanh nghiệp liên kết nhau trong sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm, mang lại hiệu quả kinh tế cao và được nhân rộng. Đó là những người nông dân có tinh thần doanh nghiệp. Tuy nhiên, bên cạnh đó, vẫn còn một bộ phận không nhỏ người nông dân chưa tiếp cận được với khoa học công nghệ và phương thức sản xuất nông nghiệp tiên tiến, hiện đại. Tình trạng sản xuất nông nghiệp manh mún, nhỏ lẻ, năng suất thấp dẫn đến các sản phẩm nông nghiệp của nông dân tính cạnh tranh còn thấp với sản phẩm nông nghiệp của các nước trong khu vực và thế giới... Trước yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn cũng như những diễn biến phức tạp của dịch bệnh, thiên tai, bão lũ, biến đổi khí hậu, đặt ngành Nông nghiệp cũng như người nông dân đứng trước nhiều khó khăn, thách thức. Vì thế, người nông dân thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa phải là những người nông dân được đào tạo, bồi dưỡng, trang bị những kiến thức cơ bản về sản xuất nông nghiệp; đồng thời phải từng bước tiến tới ứng dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến và làm chủ các trang thiết bị kỹ thuật hiện đại trong sản xuất nông nghiệp. Muốn như thế, trước hết người nông dân phải có tinh thần doanh nghiệp làm cơ sở đổi mới tư duy, sẵn sàng tiếp cận với cái mới, thay đổi cách nghĩ, cách làm xưa cũ. Tổ chức thực hiện nghiêm chủ trương, chính sách, pháp luật về phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn, bảo đảm, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của cư dân nông thôn, tạo động lực để nông dân tích cực tham gia phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần và phát huy vai trò là chủ thể của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.

Thứ năm, tăng cường vai trò của Hội Nông dân Việt Nam trong việc khơi dậy và phát huy tinh thần doanh nghiệp của nông dân Việt Nam; xây dựng Hội vững mạnh, thực sự đại diện cho quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của nông dân. 

Hội Nông dân Việt Nam là tổ chức chính trị - xã hội của giai cấp nông dân do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo; là trung tâm, nòng cốt cho phong trào nông dân và công cuộc xây dựng nông thôn mới. Mục đích của Hội là tập hợp đoàn kết nông dân, xây dựng giai cấp Nông dân vững mạnh về mọi mặt, xứng đáng là lực lượng tin cậy trong khối liên minh vững chắc công, nông, trí, bảo đảm thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn. Chính vì vậy, Hội có vai trò to lớn trong việc khơi dậy và phát huy tinh thần doanh nghiệp của nông dân Việt Nam. Để thực hiện công việc đó, Hội Nông dân Việt Nam cần: 

Tuyên truyền giáo dục chính trị, tư tưởng, khơi dậy tinh thần yêu nước, tinh thần doanh nghiệp, ý chí tự chủ, tự lực, tự cường vươn lên cho hội viên nông dân. Tuyên truyền, quán triệt để mỗi hội viên, nông dân nhận thức sâu sắc, đầy đủ về quan điểm của Đảng và Nhà nước, về vị trí, vai trò, ý nghĩa và tầm quan trọng của vấn đề nông dân, nông nghiệp, nông thôn. Tuyên truyền, vận động, hướng dẫn nông dân thực hiện tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững; tuyên truyền, vận động nông dân dồn điền đổi thửa; chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi, phát huy lợi thế của mỗi địa phương, thích ứng biến đổi khí hậu, gắn với nhu cầu thị trường trong nước và quốc tế; tuyên truyền, vận động và hướng dẫn phát triển kinh tế tập thể trong nông nghiệp, nông thôn; vận động nông dân phát triển kinh tế gia trại, trang trại; liên kết, hợp tác trong sản xuất, tham gia sản xuất theo chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ nông sản, chuyển mạnh sản xuất nông nghiệp sang sản xuất hàng hoá quy mô lớn, ứng dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ cao, tạo ra khối lượng nông sản lớn, đồng bộ, chất lượng cao, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm nhằm giảm giá thành, tăng giá trị thu nhập.

Tuyên truyền, vận động nông dân tham gia xây dựng nông thôn mới; xây dựng kết cấu hạ tầng kỹ thuật - xã hội nông thôn gắn với phát triển các đô thị. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền để hội viên, nông dân thấy được ý nghĩa, nội dung, mục tiêu, mục đích xây dựng nông thôn mới và vai trò chủ thể trong xây dựng nông thôn mới; chủ động tham gia công tác quy hoạch và giám sát quá trình tổ chức thực hiện xây dựng nông thôn mới theo quy hoạch ở địa phương. Tuyên truyền, vận động nông dân tham gia thực hiện các tiêu chí về xây dựng nông thôn mới; vận động hội viên, nông dân giữ gìn và phát huy các giá trị, truyền thống tốt đẹp, bản sắc văn hóa dân tộc; tổ chức các hoạt động bảo vệ môi trường, cải tạo cảnh quan nông thôn.

Tổ chức các hoạt động nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của dân cư nông thôn. Đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả phong trào nông dân thi đua sản xuất, kinh doanh giỏi, đoàn kết giúp nhau làm giàu và giảm nghèo bền vững; từng bước góp phần thay đổi tư duy, cách nghĩ, cách làm của người nông dân. Tổ chức các hoạt động dịch vụ, tư vấn, đào tạo nghề, giới thiệu việc làm và hỗ trợ nông dân phát triển sản xuất, như: xây dựng, phát triển, sử dụng Quỹ hỗ trợ nông dân nhằm hỗ trợ hội viên, nông dân phát triển sản xuất, kinh doanh; phối hợp với các ngân hàng, tổ chức tín dụng tạo vốn cho nông dân giúp nông dân đầu tư, mở rộng sản xuất, kinh doanh, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống; dịch vụ cung ứng vật tư nông nghiệp, thiết bị máy móc hỗ trợ nông dân; hỗ trợ nông dân tiếp cận với khoa học kỹ thuật góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, nâng cao giá trị sản xuất nông nghiệp, đồng thời, đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật công nghệ của nông dân trong phát triển nông nghiệp, nông thôn; hỗ trợ nông dân về thông tin, xây dựng thương hiệu, tiêu thụ nông sản; hoạt động tư vấn, hỗ trợ nông dân khởi nghiệp, sáng tạo; tổ chức đào tạo nghề cho lao động nông thôn để sau học nghề có việc làm và thu nhập ổn định; hoạt động tư vấn pháp luật và trợ giúp pháp lý cho nông dân, tháo gỡ được nhiều khó khăn, vướng mắc, củng cố niềm tin của nông dân với Đảng và Nhà nước, tạo động lực cho nông dân thực hiện có hiệu quả các phong trào thi đua trong sản xuất, kinh doanh, xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững; tuyên truyền, vận động hội viên, nông dân tham gia bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội, thực hiện tốt công tác chăm sóc sức khỏe nông dân; xây dựng đời sống văn hóa, giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa, truyền thống tốt đẹp. 

Tuyên truyền, vận động hội viên, nông dân trực tiếp tham gia quá trình xây dựng và phát triển văn hóa nông nghiệp sản xuất lớn để dần thay thế cho văn hóa nông nghiệp sản xuất nhỏ. Văn hóa nông nghiệp sản xuất lớn là môi trường để tinh thần doanh nghiệp nảy nở và phát huy. Tuyên truyền để hội viên, nông dân hiểu rõ về giá trị văn hóa mới tinh thần doanh nghiệp để họ hiểu rõ hơn vai trò chủ thể của họ trong công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn. Tuyên truyền, vận động hội viên, nông dân tiếp tục phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời tiếp thu những giá trị văn hóa, như: chủ động, sáng tạo, tinh thần doanh nghiệp, trách nhiệm, trung thực, chuyên nghiệp, hợp tác, khoa học, dân chủ, công bằng, dám mạo hiểm… trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Qua thực tiễn lao động sáng tạo của người nông dân, Hội cần tập trung xây dựng mẫu hình người nông dân mới, hiện đại, văn minh để hình thành hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực người nông dân văn minh, từng bước vươn lên khắc phục những hạn chế của người nông dân bị ảnh hưởng nặng nề của nền văn hóa nông nghiệp sản xuất nhỏ.

Để thực hiện được trọng trách nặng nề, Hội Nông dân Việt Nam phải xây dựng Hội vững mạnh, thực sự đại diện cho quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của nông dân; Không ngừng đổi mới công tác tuyên truyền, giáo dục, vận động hội viên, nông dân trong thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và chỉ thị, nghị quyết của Hội Nông dân Việt Nam; Kết hợp tuyên truyền với tổ chức hiệu quả các hoạt động hỗ trợ, tư vấn, dịch vụ, đào tạo nghề cho nông dân phát triển sản xuất, kinh doanh...; luôn lắng nghe nông dân, hiểu nông dân và vì nông dân, nắm vững các chủ trương, chính sách để tuyên truyền, giải thích cho nông dân hiểu; chăm lo bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nông dân. 

(*) Nguyên Phó Giám đốc Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật.
Tài liệu tham khảo: 
(1) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Hội nghị lần thứ Năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2022, tr. 92-93.
(2) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr. 124.
(3) Xem: https://www.tapchicongsan.org.vn,  Nguyễn Thị Thu Quỳnh - Nguyễn Quốc Ngữ: Đổi mới chính sách, pháp luật đất đai, phục vụ phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn theo hướng hiện đại, bền vững.  
(4) Xem: Thủ tướng Chính phủ: Quyết định số 263/QĐ-TTg, ngày 22/02/2022 Phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025.