Hoàn thiện cơ chế, chính sách để giúp nông dân là chủ thể, trung tâm trong phát triển "Tam nông"

Chủ trì Hội nghị có Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính; ông Lương Quốc Đoàn - Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch BCH T.Ư Hội NDVN.

Tham dự hội nghị có Bộ trưởng các bộ: Nông nghiệp và phát triển nông thôn; Kế hoạch và Đầu tư; Công Thương; Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Ngân hàng Nhà nước, lãnh đạo Văn phòng Trung ương Đảng; lãnh đạo Ban Dân vận Trung ương; các đồng chí Thường trực và lãnh đạo các ban, đơn vị Trung ương Hội Nông dân Việt Nam và lãnh đạo các bộ, ngành có liên quan; các chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp…

Ngoài ra, Hội nghị Thủ tướng Chính phủ đối thoại với nông dân Việt Nam năm 2023 cũng được kết nối trực tuyến tại điểm cầu của 63 tỉnh, thành phố với sự tham gia của đại diện lãnh đạo UBND tỉnh, thành phố; lãnh đạo các sở, ban, ngành, đoàn thể địa phương; các đồng chí Thường trực tỉnh, thành Hội Nông dân và các ban, đơn vị trực thuộc, Thường trực Hội Nông dân cấp huyện; đại diện các nông dân tiêu biểu,...

Đặc biệt, Hội nghị có sự tham gia của 70 nông dân tiêu biểu, đại diện cho 10,2 triệu hộ hội viên nông dân cả nước, trực tiếp đặt câu hỏi và đối thoại với Thủ tướng.

Gần 2.000 đề xuất, nguyện vọng, kiến nghị gửi Thủ tướng

Phát biểu khai mạc Hội nghị, ông Lương Quốc Đoàn, Chủ tịch BCH T.Ư Hội Nông dân Việt Nam cho biết, qua 4 lần tổ chức Hội nghị Thủ tướng đối thoại với nông dân, nhiều vấn đề tồn tại, khó khăn, vướng mắc, bất cập trong thực hiện chính sách phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn đã được Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các ban, bộ, ngành Trung ương và địa phương tập trung giải quyết, tạo sự chuyển biến rõ nét trong phát triển nông nghiệp, kinh tế nông thôn và xây dựng nông thôn mới, được đông đảo nông dân đồng thuận và tích cực hưởng ứng tham gia. Đó là nguồn lực đầu tư cho phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn; tổ chức sản xuất nông nghiệp hiện đại theo chuỗi giá trị; tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nhất là nông nghiệp công nghệ cao; chính sách khuyến khích, hỗ trợ ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong nông nghiệp, nông dân, nông thôn; hỗ trợ nông dân, nhất là nông dân trẻ khởi nghiệp; chính sách an sinh xã hội, quản lý, kiểm tra, giám sát việc sản xuất, kinh doanh, sử dụng vật tư nông nghiệp.

Thông qua Hội nghị Thủ tướng đối thoại với nông dân, niềm tin của người nông dân đối với Đảng, Nhà nước được củng cố, nâng cao; cán bộ, hội viên, nông dân vui mừng, phấn khởi được Thủ tướng Chính phủ trực tiếp gặp gỡ, đối thoại và chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương thực hiện các giải pháp hỗ trợ nông dân, phục hồi phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững; tạo nên một khí thế thi đua sôi nổi, sâu rộng, góp phần cổ vũ, động viên tinh thần, ý chí, nghị lực vượt khó vươn lên, phát triển nông nghiệp, nông thôn trong bối cảnh đất nước ta chịu ảnh hưởng, tác động lớn của nền kinh tế thế giới, hậu quả của đại dịch Covid-19 và xung đột Nga - Ucraine. 

Hội nghị đối thoại được tổ chức lần này càng ý nghĩa hơn khi Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết số 46-NQ/TW ngày 20/12/2023 về đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động của Hội Nông dân Việt Nam đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn mới và thành công rực rỡ của Đại hội đại biểu toàn quốc Hội Nông dân Việt Nam lần thứ VIII, nhiệm kỳ 2023 - 2028.

Theo Chủ tịch Lương Quốc Đoàn, qua chuẩn bị Hội nghị đối thoại, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam đã triển khai lấy ý kiến sâu rộng trong các cấp Hội, hội viên nông dân cả nước; đã có gần 2.000 câu hỏi, đề xuất, kiến nghị được gửi tới Thủ tướng Chính phủ. Những vấn đề chính, vấn đề lớn, nổi cộm kiến nghị với Thủ tướng Chính phủ trong Hội nghị lần này như sau:

Thứ nhất, bà con nông dân mong muốn Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương tổ chức thực hiện có hiệu quả Nghị quyết 26/NQ-CP ngày 27/2/2023 của Chính phủ về Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2023; tầm nhìn đến năm 2045; đặc biệt là các lĩnh vực được Chính phủ ưu tiên triển khai như phát triển kinh tế xanh, nông nghiệp sinh thái, thúc đẩy chuỗi liên kết đa giá trị.

Thứ hai, nhiều ý kiến, đề xuất, nguyện vọng quan tâm đến các giải pháp hỗ trợ nông dân khi tham gia Đề án 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao, giảm phát thải vùng Đồng bằng sông Cửu Long mà Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định ban hành. Vai trò của người nông dân trong thực hiện Chương trình giảm phát thải ròng khí nhà kính của Việt Nam về 0 vào năm 2050 theo cam kết mà Việt Nam đã cùng với 150 nước tham gia ký kết tại Hội nghị biến đổi khí hậu toàn cầu COP 26.

Thứ ba, nhiều ý kiến, đề xuất, kiến nghị với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về các giải pháp thúc đẩy hỗ trợ chuyển đổi số mạnh mẽ trong nông nghiệp như hỗ trợ, trang bị thiết bị chuyển đổi số, hạ tầng mạng, viễn thông; đặc biệt là công tác tập huấn, thông tin tuyên truyền về chuyển đổi số.

Thứ tư, về các vấn đề liên quan đến sản xuất, tiêu thụ nông sản, nhiều ý kiến, kiến nghị đề xuất Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ có chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương triển khai có hiệu quả các đề án về canh tác cà phê, sản xuất tôm theo chuỗi bền vững. Trong đó, nhiều kiến nghị mong muốn Chính phủ ưu tiên hỗ trợ đầu tư vào việc quy hoạch, xây dựng vùng nguyên liệu tập trung; gắn với xây dựng nhà máy chế biến, tạo chuỗi giá trị bền vững, hài hòa lợi ích giữa người nông dân và doanh nghiệp; thúc đẩy du lịch nông nghiệp, nông thôn.

Thứ năm, các ý kiến, kiến nghị đề xuất với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ có giải pháp, chính sách trong việc xử lý ô nhiễm môi trường ở nông thôn, nhất là ô nhiễm nguồn nước ở sông, kênh mương; tình trạng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật chưa khoa học; quy hoạch, phát triển công nghiệp, làng nghề … để xây dựng nông thôn thực sự hiện đại, xanh và ngày càng hình thành nhiều miền quê đáng sống.

Thứ sáu, về một số vấn đề khác, các ý kiến, kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quan tâm tạo điều kiện giải quyết, chăm lo đời sống an sinh xã hội cho người nông dân như: Vấn đề giải quyết việc làm cho lao động nông thôn sau khi dịch chuyển sang lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ ở khu công nghiệp, ở đô thị hay đi xuất khẩu lao động (do hết hạn hợp đồng, do dịch bệnh, do tuổi tác, sức khỏe, kỹ năng, tay nghề không đáp ứng yêu cầu doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp FDI) quay về nông thôn…

Tập trung giải quyết những vấn đề trọng tâm, trọng điểm của tam nông

Phát biểu tại cuộc đối thoại, Thủ tướng Phạm Minh Chính đề nghị đại biểu chia sẻ những tự hào, ấn tượng, cũng như những băn khoăn, trăn trở về nông nghiệp, nông dân, nông thôn kể từ sau Đại hội XIII của Đảng; chia sẻ thông tin, động viên, tạo khí thế, động lực mới, tạo động lực mới góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Nghị quyết số 19-NQ/TW, ngày 16/6/2022, Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Nghị quyết số 46-NQ/TW ngày 20/12/2023 của Bộ Chính trị về đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động của Hội Nông dân Việt Nam đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn mới, Nghị quyết Đại hội Hội nông dân vừa được tổ chức thành công và các nghị quyết của các cấp ủy Đảng.

Cuộc đối thoại diễn ra trong những ngày cuối năm 2023, khi cả nước đã đi hết 3 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII, Thủ tướng đề nghị đánh giá tình hình, những việc đã làm một cách tổng thể, khách quan, toàn diện, bao trùm; đề xuất các phương hướng, nhiệm vụ thời gian tới để thực hiện mục tiêu "nông thôn hiện đại, nông dân văn minh, nông nghiệp sinh thái", trí thức hóa nông dân.

Thủ tướng nhấn mạnh yêu cầu đối thoại thực chất, đi thẳng vào tình hình, vào những vấn đề trọng tâm, trọng điểm cần giải quyết của nông nghiệp, nông dân, nông thôn; những nút thắt, khó khăn, vướng mắc cần tháo gỡ, sau đối thoại phải có tiến bộ, điều cuối cùng là phải ra sản phẩm cụ thể, ra tiền bạc, lúa gạo, đường sá…, thay đổi hơn nữa bộ mặt nông thôn và đời sống người nông dân, với tinh thần nông dân là trung tâm, là chủ thể, nông thôn là nền tảng, nông nghiệp là động lực.

Thay đổi tư duy để sản xuất nông nghiệp xanh, phát triển bền vững

Tại Hội nghị, nhiều ý kiến vướng mắc, đề xuất, kiến nghị của các hội viên nông dân, chuyên gia nông nghiệp, nhà khoa học đã được trao đổi trực tiếp với Thủ tướng.

Ông Y Pốt Niê đến từ buôn Kla (xã Dray Sáp, huyện Krông Anna, tỉnh Đắk Lắk) là một trong những Đại biểu vừa được tham dự Đại hội toàn quốc Hội Nông dân Việt Nam lần thứ VIII băn khoăn 2 vấn đề: Thứ nhất, qua lắng nghe phát biểu của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, nông dân chúng tôi cảm thấy rất vinh dự và tự hào được Đảng, Nhà nước quan tâm. Trong đó, Tổng Bí thư có nhấn mạnh đến “nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh”. Cụ thể hóa chủ trương này, hiện Chính phủ đã có chủ trương chuyển từ tư duy từ sản xuất sang tư duy kinh tế trong nông nghiệp, từ nông nghiệp đơn giá trị sang nông nghiệp đa giá trị. Vậy, thời gian tới Chính phủ sẽ có những chính sách gì để thúc đẩy, khuyến khích, hỗ trợ nông dân thực hiện nhanh quá trình chuyển đổi này?.Thứ hai, từ cuối năm 2024, Liên minh châu Âu (EU) sẽ cấm nhập khẩu cà phê trồng trên đất có nguồn gốc từ phá rừng và gây suy thoái rừng, Xin phép được hỏi Thủ tướng, Chính phủ sẽ có những giải pháp gì để đáp ứng yêu cầu này, nhất là về vấn đề quy hoạch vùng trồng cà phê đảm bảo phát triển bền vững thời gian tới?

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan: Tôi muốn trao đổi thêm với bà con trước khi tôi trả lời trực tiếp. Trước khi hỏi Chính phủ làm gì cho nông dân, người nông dân tự hỏi chính mình giúp gì được cho nhau. Bởi từ chuyển từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp thì một hộ không làm được vì quy mô rất nhỏ, dù cà phê diện tích tương đối lớn. Chúng ta muốn làm kinh tế phải có sản lượng lớn vì thế tôi trước tiên mong rằng bà con dưới sự lãnh đạo của Hội Nông dân các cấp cũng như các ban, ngành, hợp tác xã nên cùng làm, liên kết với nhau.

Hiện nay, hầu hết các giải pháp để phát triển "nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh" đều đã được đề cập, nhấn mạnh trong Nghị quyết số 19-NQ/TW. Trong đó, đặc biệt nhấn mạnh giải pháp nâng cao năng lực của người nông dân, tôi mong bà con thẩm thấu được tinh thần đó. Nếu người nông dân không có năng lực, không cùng với nhau ngồi vào một bàn tròn kinh tế tập thể thì rất khó.

Diện tích đất nông nghiệp của chúng ta có 0,27 ha/người, soi với đất nước bên cạnh chúng ta là Thái Lan 0,56ha/người, tức là sản xuất nông nghiệp chúng ta bằng phân nửa họ. Nếu ta so với các nước ở châu Âu nữa thì họ có tới 7-10 ha bình quân 1 hộ sản xuất. Mà quy mô càng nhỏ chi phí càng lớn. Vì thế công sức của bà con nông dân với quy mô sản xuất như thế đạt được thành tựu rất to lớn, cho thấy sự chăm chỉ của người nông dân. Tuy nhiên, chúng ta không thể nào cạnh tranh được nếu không liên kết những mảng đất nhỏ, những mảnh vườn nhỏ trở thành 1 đại điền lớn là mô hình tỉnh Thái Bình đang làm.

Bộ NN&PTNT sẽ cùng với doanh nghiệp (DN) để hỗ trợ bà con. Nếu bà con liên kết được và hợp tác xã đủ mạnh thì tôi nghĩ cộng đồng DN luôn sẵn sàng tạo ra những vùng nguyên liệu, ví dụ như cà phê Tây Nguyên, DN sẽ đầu tư hỗ trợ thêm về máy móc cơ giới, kho dự trữ cà phê… Và chính DN là người đưa nông sản ra thị trường. Nhà nước đóng vai trò cầu nối và tạo ra những điều kiện phù hợp.

Điều này cũng là một trong những giải pháp thích ứng với quy định mới của châu Âu như đại biểu vừa đề cập tới. Quy định này bắt đầu áp dụng từ 1/1/2025 với ba ngành hàng nông sản lớn của Việt Nam là gỗ, cao su và cà phê.

Để chuẩn bị tốt nhất cho việc thực thi quy định này, Bộ NN&PTNT đã cùng Hiệp hội cà phê ký chương trình hành động cụ thể, trợ giúp và đồng hành cùng nông dân hiểu để đáp ứng đúng quy định này. Bên cạnh đó, cũng xin thông tin thêm là chúng ta đang trong quá trình đàm phán và vẫn còn thời gian để hoàn thiện nhưng cũng cần chuẩn bị sẵn sàng tâm thế thích ứng với những điều kiện ngày càng khắt khe của châu Âu không chỉ với cà phê mà với nhiều loại nông sản khác.

Trách nhiệm của Bộ NN&PTNT là sẽ thông tin đầy đủ với bà con, sẽ có tổ tư vấn của Bộ cùng các đơn vị chuyên môn của Bộ giúp đỡ, đồng hành cùng nông dân.

Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng: Hiện nay, chúng ta chuyển mạnh từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp là như vậy, tối ưu hóa về mặt giá trị, chứ không tối ưu hóa về mặt sản lượng. Đạt giá trị cao nhất trên một diện tích sản xuất mới là mục tiêu cuối cùng. Muốn làm được điều đó chúng ta phải dựa trên công nghệ cao như không phải công nghệ cao là mục tiêu cuối cùng, công nghệ cao chỉ là công cụ phương tiện.

Chuyển đổi tư duy rất quan trọng hiện nay, để làm sao chúng ta không cần sản xuất quá nhiều, chúng ta làm hỏng hết môi trường, hủy hoại về mặt đất đai, tốn bao nhiêu sức lao động, bao nhiêu vốn liếng, nhưng giá trị gia tăng trên một đơn vị diện tích rất thấp.

Ngành nông nghiệp đang định hướng rất đúng và trúng, nhưng phải mạnh mẽ hơn. Trong nông nghiệp hiện nay có 4 vấn đề mấu chốt: Giống; phân bón, thuốc trừ sâu; nuôi trồng và thu mua, chế biến, bảo quản, bán ra thị trường. Hiện nay, trong quy hoạch các vùng, 6 vùng kinh tế-xã hội của chúng ta, chúng tôi yêu cầu mỗi vùng, mỗi khu vực nông sản của mình, phải có 1 trung tâm giống. Chắc chắn ngành nông nghiệp cũng ủng hộ, phải hỗ trợ cho người dân về lưu trữ, bảo quản, phát triển các loại giống và cung cấp các loại giống giá rẻ, chứ không phải là chúng ta cứ đi nhập khẩu.

Thứ hai, phát triển giống mới hiệu quả cao, đấy là hai mục tiêu, cũng là hướng chúng tôi đang thành lập một trung tâm hỗ trợ cho nông nghiệp, cho doanh nghiệp, cho nông nghiệp, công nghệ cao. Hiện nay, Bộ KH&ĐT đang cùng các Bộ, ngành chuyên gia, nhất là các chuyên gia trong lĩnh vực nông nghiệp và Học viện Nông nghiệp, hình thành trước mắt một trung tâm ở Hòa Bình, sau đó sẽ nhân rộng ra các vùng khác, các địa phương khác, để có trung tâm nghiên cứu các vấn đề này hỗ trợ người nông dân giảm chi phí nâng cao giá trị, nâng cao hiệu quả.

Để bổ sung thêm, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng cho biết chúng ta đang đẩy mạnh 3 đột phá chiến lược (thể chế, hạ tầng, nhân lực) với các luật như Luật Đất đai, Luật Hợp tác xã… để phục vụ người dân nói chung, trong đó có người nông dân.

Chúng ta cũng triển khai 3 chương trình mục tiêu quốc gia (chương trình nông thôn mới, chương trình xóa đói giảm nghèo, chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi) với tổng nguồn lực khoảng 800 nghìn tỷ đồng, đến nay trong nhiệm kỳ này; đẩy mạnh phát triển hạ tầng giao thông từ Bắc tới Nam, tương đối đồng đều trên các lĩnh vực; xây dựng hạ tầng ứng phó biến đổi khí hậu (vừa qua các tỉnh, thành phố đã đề xuất hàng chục nghìn tỷ đồng và đã chi khoảng 6-7 nghìn tỷ đồng cho hạ tầng ứng phó hạn hán, sạt lở… và đang cố gắng giải ngân khoản ODA hơn 2 tỷ USD cho ĐBSCL; đầu tư khắc phục các vùng lõm về điện và sóng viễn thông…

Cùng với đó, chúng ta đẩy mạnh chuyển đổi xanh, trong đó có việc cắt giảm phát thải trong nông nghiệp, tiến hành sản xuất xanh, như triển khai chương trình 1 triệu hec-ta lúa chất lượng cao, phát thải thấp, đây là chương trình rất lớn và có lẽ là duy nhất trên thế giới; từ đó đáp ứng yêu cầu của các đối tác nhập khẩu.

Mặt khác, Bộ Chính trị đã có nghị quyết và Chính phủ đã có kế hoạch triển khai Nghị quyết của Bộ Chính trị về phát triển 6 vùng kinh tế - xã hội. Các hội đồng điều phối vùng cũng được Chính phủ thành lập. Cùng với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, Thủ tướng mong nông dân tiếp tục phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo, tự lực, tự cường, đi lên từ bàn tay, khối óc của mình.

Liên quan đến vấn đề phát triển xanh, bền vững, ông Bùi Văn Tuấn – Giám đốc HTX Nông nghiệp Cây Trôm (Long An) cũng có ý kiến: Được biết, phát biểu tại Hội nghị COP 28 vừa qua, Thủ tướng có nhấn mạnh và cho biết, Việt Nam chính là nước đầu tiên triển khai đề án 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao, giảm phát thải như một cam kết cụ thể của Việt Nam trong việc triển khai hành động chống biến đổi khí hậu toàn cầu. Trước đó, Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành Quyết định phê duyệt Đề án 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao, giảm phát thải và Thủ tướng cũng là người trực tiếp làm việc với Ngân hàng Thế giới (WB) để dành khoản vay ưu đãi lên tới hơn 410 triệu USD để triển khai Đề án này. HTX Cây Trôm cũng đang chuẩn bị kế hoạch để tham gia Đề án này nên mong muốn Thủ tướng, Chính phủ sẽ có chính sách để hỗ trợ đối với các nông dân, HTX tham gia sản xuất xanh, giảm phát thải, tiến tới được cấp phát tín chỉ xanh.

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan cho biết để thực hiện Đề án 1 triệu ha sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp, tín chỉ xanh, ngoài gói hỗ trợ của Ngân hàng Thế giới, còn có sự tham gia của các tổ chức khác, và Bộ NN&PTNT đã cùng lãnh đạo tỉnh An Giang đã trao đổi về vấn đề này. 

Bên cạnh chính sách hỗ trợ hợp tác xã, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ có những gói tín dụng riêng cho các doanh nghiệp và các hợp tác xã tham gia vào Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao với tiêu chí, thành viên HTX càng đông thì lãi suất có thể càng thấp. Bên cạnh đó là chính sách hỗ trợ logistic, kho lưu trữ, liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp.

Ngoài ra, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng phải tư duy lại, trồng lúa không nhất thiết là bán lúa, vì Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao gắn với nông nghiệp tuần hoàn từ thân lúa, vỏ lúa, tro, chấu, đưa ngành lúa gạo thành ngành hàng tích hợp đa giá trị, tuần hoàn. 

Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng nhấn mạnh phát triển nông nghiệp cần 5 thành tố quan trọng: Thương hiệu; quy hoạch; doanh nghiệp; ngân hàng; ứng dụng khoa học công nghệ. Để có những yếu tố này, người nông dân phải có đề án, dự án cụ thể theo quy luật cung cầu, quy luật cạnh tranh thì các bên mới có thể tham gia hợp tác, hỗ trợ.

Nông dân tham gia phát triển kinh tế tập thể và chuyển đổi số

Chị Trần Thị Lanh, Giám đốc HTX sản xuất, kinh doanh nông sản Quang Lanh (xã Bình Minh, huyện Kiến Xương, Thái Bình), là Hội trưởng Hội đại điền huyện Kiến Xương với 50 thành viên là những người có diện tích đất canh tác từ 5ha trở lên đã đặt hai câu hỏi tại Hội nghị:

Thứ nhất là trong bối cảnh hiện nay, nếu muốn sản xuất lớn, người nông dân bắt buộc phải liên kết với nhau thông qua các hợp tác xã. Chủ trương phát triển kinh tế tập thể rất được Đảng, Nhà nước quan tâm và có nhiều chính sách hỗ trợ. Được biết, tới đây, Thủ tướng Chính phủ sẽ ban hành Đề án Hội Nông dân Việt Nam tham gia phát triển kinh tế tập thể trong nông nghiệp. Vậy Chính phủ sẽ có những chính sách gì để thúc đẩy phát triển kinh tế HTX trong đề án nói trên?

Thứ hai, là chuyển đổi số trong nông nghiệp đang cần thiết hơn bao giờ hết, vừa qua Trung ương Hội Nông dân Việt Nam đã cho ra mắt "App nông dân". Song nhìn chung, việc tiếp cận của người nông dân vẫn còn hạn chế. Chính phủ có chính sách gì để hỗ trợ nông dân tham gia chuyển đổi số trong nông nghiệp nhanh hơn?

Thủ tướng Phạm Minh Chính chuyển phần trả lời câu hỏi này cho Chủ tịch Trung ương Hội Nông dân Việt Nam. Ông Lương Quốc Đoàn trả lời chị Lanh: Thực hiện Nghị quyết 20 của Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ XIII và thực hiện Chương trình của Chính phủ thì Trung ương Hội Nông dân Việt Nam xây dựng đề án Hội Nông dân Việt Nam tham gia xây dựng kinh tế tập thể. Đây được coi là nhiệm vụ trọng tâm của Hội Nông dân Việt Nam.

Theo đó, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam tập trung 5 lĩnh vực chính: Vị trí, vai trò của Hội Nông dân Việt Nam đó là tuyên truyền, vận động, động viên, hướng dẫn nông dân tiếp tục tham gia phát triển kinh tế tập thể; bản thân Hội tích cực vận động và các cấp hội phải thực hiện mạnh mẽ tổ chức các tổ hội nghề nghiệp, chuyên môn nghề nghiệp, tức là sắp xếp nông dân cùng ngành vào một tổ hội để tạo dựng nền tảng để xây dựng các tổ hợp tác hợp tác xã; tập trung đào tạo, đặc biệt là nông dân sản xuất giỏi, xuất sắc để họ có đủ năng lực, trình độ để làm chủ tịch hội đồng quản trị hợp tác xã cũng như giám đốc hợp tác xã; khi có hợp tác rồi thì tập trung đào tạo kỹ năng quản trị cho họ; tập trung đề xuất Chính phủ hỗ trợ người nông dân về nguồn lực để Hội Nông dân Việt Nam thực hiện xây dựng các mô hình về nông dân tham gia phát triển kinh tế tập thể.

Về App "Nông dân Việt Nam" trên cơ sở chủ trương của Đảng cũng như chương trình hành động của Chính phủ, Hội Nông dân Việt Nam đã có ký kết với VNPT thực hiện quá trình thúc đẩy người nông dân chuyển đổi số.

Ngày 25/12 vừa qua, tại Đại hội đại biểu toàn quốc Hội Nông dân Việt Nam lần thứ VIII, nhiệm kỳ 2023 - 2028 đã ra mắt App "Nông dân Việt Nam" – trong app này có rất nhiều mục tiêu. Đó là các chủ trương chính sách, pháp luật của nhà nước, các hoạt động của Hội về chuyển giao khoa học kỹ thuật, về thông tin thị trường, về các hỗ trợ của nhà nước về vốn, các quy định về vốn, đặc biệt có phần lắng nghe ý kiến của nông dân phản ánh với Đảng, Nhà nước rằng, người nông dân đang cần gì, có nhu cầu gì và phản ánh với Đảng, Nhà nước những chủ trương, chính sách mà thực hiện ở địa phương có hiệu quả hay vướng mắc như thế nào…

Liên quan đến việc nông dân liên kết, hợp tác để sản xuất, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhắc lại câu nói "muốn đi nhanh thì đi một mình, muốn đi xa thì đi cùng nhau". Trong bối cảnh mới và trước quy luật cung cầu, quy luật cạnh tranh, yêu cầu đặt ra là phải liên kết. Vừa qua, chúng ta đã xây dựng, trình Quốc hội ban hành Luật Hợp tác xã sửa đổi. Quốc hội ban hành các luật, Chính phủ ban hành các nghị định, các bộ ban hành các thông tư để tạo hành lang pháp lý cho nông dân liên kết, hình thành, phát triển các hợp tác xã.

Ngoài Trung ương, thì các địa phương cũng phải tham gia cùng người nông dân thành lập các hợp tác xã với sản phẩm phù hợp, phát huy tiềm năng khác biệt, cơ hội nổi trội, lợi thế cạnh tranh, cùng nhau phát triển thương hiệu của vùng, địa phương… Người nông dân cần liên kết theo hướng lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ, từ đó các hợp tác xã cạnh tranh lành mạnh; tạo ra chuỗi sản phẩm, chuỗi giá trị, đa dạng hóa thị trường, đa dạng hóa sản phẩm; tiến hành xúc tiến đầu tư, xúc tiến thương mại… 

Về câu hỏi liên quan tới việc giúp nông dân chuyển đổi số, nhất là các hộ nông dân đơn lẻ, Thủ tướng nhấn mạnh Nhà nước phải lo về cơ sở hạ tầng số. Thủ tướng cho biết đã giao các doanh nghiệp tiến hành khắc phục các điểm lõm về điện và sóng viễn thông. Cùng với đó, các cơ quan chức năng phải cung cấp thông tin chính xác với các biện pháp phù hợp như qua các app để người dân có thể trả lời các câu hỏi như ở đâu trồng lúa tốt, ở đâu nuôi tôm tốt, ở đâu trồng rừng tốt…, từ đó "trí thức hóa" nông dân. Tinh thần là chính sách thông thoáng, hạ tầng thông suốt, quản lý thông minh.

Tại Hội nghị, nhiều câu hỏi khác của nông dân, cán bộ Hội đã được nêu về các lĩnh vực như gỡ khó tín dụng - tài chính cho nông dân; phòng chống lừa đảo trên môi trường mạng, tín dụng đen và hàng giả ở nông thôn; đổi mới công tác dạy nghề, nâng cao kỹ năng hợp tác cho nông dân; gỡ khó về nông sản và xây dựng, bảo vệ thương hiệu nông sản... Lần lượt các câu hỏi được Thủ tướng hoặc trực tiếp trả lời,  hoặc uỷ quyền cho các vị lãnh đạo Bộ NNPTNT, Bộ Công thương, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Bộ Công an, Ngân hàng Nhà nước... trả lời, và Thủ tướng có bổ sung, nhấn mạnh, hoặc có những gợi ý mở rộng phần trả lời để giúp người nông dân hiểu rõ hơn các chủ trương, giải pháp, các chính sách đã và đang được thực hiện, những hướng xử lý, điều chỉnh linh hoạt để hỗ trợ nông dân có hiệu quả.

8 nhiệm vụ và giải pháp hỗ trợ nông dân phát triển

Phát biểu kết luận Hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính đánh giá cao cuộc đối thoại diễn ra trong không khí sôi nổi, dân chủ, trách nhiệm, hiệu quả, đề cập tới nhiều vấn đề khác nhau, góp phần giải quyết được một số vướng mắc, ách tắc với tinh thần xuất phát từ thực tiễn, tôn trọng thực tiễn, bám sát thực tiễn, lấy thực tiễn làm thước đo, dù một cuộc đối thoại không thể giải quyết được hết các vấn đề của nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Thủ tướng giao các bộ ngành, cơ quan tiếp thu các ý kiến, hoàn thiện, trình ban hành sản phẩm cụ thể, phù hợp sau Hội nghị để tổ chức triển khai hiệu quả, đồng bộ.

Hội nghị diễn ra ngay sau thành công của Đại hội Đại biểu toàn quốc Hội Nông dân Việt Nam lần thứ VIII, nhiệm kỳ 2023- 2028, đã bầu Ban Chấp hành Trung ương Hội Nông dân Việt Nam khóa VIII nhiệm kỳ 2023 - 2028 gồm 111 đồng chí đại diện cho hơn 10,2 triệu hội viên nông dân, đồng thời đề ra 5 mục tiêu tổng quát, 17 chỉ tiêu cụ thể, 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp. Thay mặt Chính phủ, Thủ tướng gửi lời chúc mừng sự thành công của Đại hội, chúc mừng các đồng chí Ban Chấp hành Trung ương Hội Nông dân Việt Nam khóa VIII nhiệm kỳ 2023 – 2028.

Thủ tướng nhấn mạnh, đóng góp của lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn và nông dân vào thành tựu chung của đất nước là rất to lớn và hết sức quan trọng; khẳng định được vai trò và vị trí, góp phần làm vững chắc thêm nền tảng cho đất nước phát triển nhanh và bền vững.

Thủ tướng nêu rõ, việc phát triển nông nghiệp tuy đã đạt được những kết quả tích cực, song tăng trưởng nông nghiệp thời gian qua vẫn chủ yếu dựa trên "tư duy sản xuất", cần nhanh chóng chuyển đổi sang "tư duy kinh tế", tích hợp đa giá trị, gắn với phát triển xanh và bền vững .

Để phát huy quyền làm chủ, kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho bà con nông dân, đồng thời triển khai thắng lợi, có hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Thủ tướng Phạm Minh Chính đề nghị các bộ, ngành, Hội Nông dân Việt Nam tập trung triển khai một số nhiệm vụ, giải pháp sau:

Một là, nâng cao tinh thần yêu nước, ý chí tự lực, tự cường và vị thế chính trị của nông dân Việt Nam trong đổi mới và hội nhập quốc tế; nâng cao ý chí quyết tâm, không cam chịu nghèo nàn, lạc hậu, ý chí tự lực, tự cường, thực hiện khát vọng làm giàu góp phần phát triển nền nông nghiệp thông minh, nông thôn hiện đại, thúc đẩy đất nước phát triển nhanh, bền vững và nông dân thật sự có đời sống ấm no, hạnh phúc. Làm mới những động lực cũ và bổ sung thêm các động lực phát triển mới như kinh tế xanh, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ, kinh tế tri thức.

Cán bộ, hội viên, nông dân cả nước ra sức phấn đấu hăng hái thi đua trong lao động, sản xuất, kinh doanh; phát huy giá trị, phẩm chất tốt đẹp của người nông dân, tích cực xây dựng nông thôn hiện đại, nông dân văn minh, tham gia phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, hội nhập quốc tế.

Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động về đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nhất là những nội dung liên quan đến nông nghiệp, nông dân, nông thôn cho nông dân. Chú trọng giáo dục chính trị, tư tưởng, nâng cao nhận thức, khơi dậy tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, ý chí tự lực, tự cường, tinh thần lao động cần cù, sáng tạo, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

Hai là, nâng cao nhận thức của nông dân về phát triển nông nghiệp hàng hóa lớn, nông nghiệp thông minh, sạch và an toàn, tăng cường ứng dụng thành tựu khoa học, công nghệ, tích cực hội nhập quốc tế, thích ứng với biến đổi khí hậu, tận dụng mọi cơ hội, biến nguy thành cơ và không để ai bị bỏ lại phía sau.

Hội và từng hội viên nông dân phải nhận thức được những thay đổi của thời đại và xu thể của thị trường để thay đổi tư duy, từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp đa giá trị gắn với nhu cầu của thị trường trong nước và xuất khẩu, xóa bỏ rào cản về nếp nghĩ, cách làm cũ manh mún, nhỏ lẻ, tự cung tự cấp.

Xây dựng nền nông nghiệp sinh thái, theo hướng hiện đại, thân thiện với môi trường, phát thải thấp, hiệu quả cao và bền vững, trên cơ sở phát huy lợi thế so sánh, thúc đẩy ứng dụng sâu rộng khoa học - công nghệ, và đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn để tăng năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh; nâng cao thu nhập và đời sống của nông dân, khắc phục nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế so với các nước trong khu vực và trên thế giới.

Thủ tướng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các địa phương khẩn trương chỉ đạo, hướng dẫn, người dân tích cực tham gia triển khai có hiệu quả Đề án "Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030". Tổ chức lại sản xuất, tăng cường liên kết theo chuỗi giá trị; gắn sản xuất với chế biến, tiêu thụ nông sản trên cơ sở phát triển các hình thức hợp tác, liên kết đa dạng giữa hộ gia đình với các tổ chức hợp tác và doanh nghiệp, lấy doanh nghiệp làm trung tâm và động lực để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và bảo đảm hài hòa lợi ích của các chủ thể tham gia; quán triệt phương châm "muốn đi nhanh hãy đi một mình, muốn đi xa hãy đi cùng nhau".

Ba là, nhận thức đầy đủ vai trò chủ thể của nông dân trong phát triển nông nghiệp, kinh tế nông thôn và xây dựng nông thôn mới.

Là chủ thể trung tâm và đông đảo ở nông thôn, đối với chủ trương xây dựng nông thôn mới thì không ai khác, nông dân phải là chủ thể nhận thức, quán triệt mọi chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về xây dựng nông thôn mới. Nông dân là chủ thể thực hiện các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế nông thôn, là chủ thể của mọi quá trình kinh tế ở nông thôn, nông dân chính là người lựa chọn phương thức sản xuất, cách thức kinh doanh, dịch vụ; họ vừa là người tổ chức sản suất, người trực tiếp sản xuất vừa là người thương mại hóa các sản phẩm của quá trình sản xuất.

Do đó, phải làm sao để người nông dân hiểu, nhận thức, thấm nhuần chủ trương, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển nông nghiệp, kinh tế nông thôn và xây dựng nông thôn mới.

Tuyên truyền, vận động nông dân tích cực tham gia các chương trình mục tiêu quốc gia, các phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động. Quán triệt và nghiêm túc thực hiện phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân thụ hưởng". Điều đầu tiên phải là "dân biết" trong chuỗi từ nhận thức đến hành động: "từ nhận thức, đến quan niệm, đến thái độ và đến hành vi".

Bốn là, nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng nghề cho nông dân, lao động nông thôn và hoạt động dịch vụ, tư vấn, hỗ trợ nông dân phát triển sản xuất, kinh doanh. Tạo điều kiện, khuyến khích nông dân, lao động nông thôn học nghề, nâng cao năng lực gắn với các mô hình nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi; mở rộng hoạt động tư vấn về nghề nghiệp, việc làm, thành lập doanh nghiệp, hợp tác xã, cơ sở sản xuất, kinh doanh. Phát huy vai trò của các trường, trung tâm thuộc hội nông dân trong xây dựng, chuyển giao mô hình sản xuất, kinh doanh gắn với đào tạo, bồi dưỡng nghề cho nông dân.

Quan tâm đào tạo, bồi dưỡng, hỗ trợ cho nhóm nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi, nông dân xuất sắc có đủ năng lực, điều kiện để thành lập hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ, là hạt nhân thúc đẩy quá trình "tri thức hoá nông dân"; giữ vai trò nòng cốt, dẫn dắt trong truyền nghề, hướng dẫn, hỗ trợ các hộ nông dân.

Đẩy mạnh hoạt động khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư; tổ chức tốt hoạt động cung ứng thiết bị, vật tư nông nghiệp; hướng dẫn, hỗ trợ nông dân đầu tư cơ sở sản xuất, trồng trọt, chăn nuôi hiện đại, ứng dụng công nghệ cao gắn với quy trình sản xuất an toàn, tiên tiến; phát triển sản xuất gắn với nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu.

Nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng, hỗ trợ vốn cho nông dân; mở rộng mô hình hội nông dân tín chấp cho nông dân vay vốn phát triển sản xuất, kinh doanh. Chính quyền các cấp tăng cường quản lý, bố trí vốn từ ngân sách nhà nước, đồng thời vận động nguồn lực xã hội cho quỹ hỗ trợ nông dân để xây dựng các mô hình điểm trong phát triển nông nghiệp ở nông thôn.

Năm là, củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy, xây dựng đội ngũ cán bộ Hội các cấp đủ phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Cán bộ hội phải có uy tín, trình độ, năng lực thực tiễn, trưởng thành từ phong trào quần chúng, nhất là cán bộ chuyên trách, cán bộ cơ sở, chi hội trưởng. Các cấp uỷ, tổ chức đảng quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng đội ngũ cán bộ Hội, nhất là cán bộ lãnh đạo, bố trí chủ tịch hội là cấp uỷ viên có đủ năng lực, trình độ, phẩm chất, am hiểu về nông nghiệp, nông dân, nông thôn, có uy tín, tâm huyết, trách nhiệm và kinh nghiệm công tác. Thường xuyên đào tạo, bồi dưỡng nâng cao nhận thức, trình độ, năng lực, phương pháp, kỹ năng công tác cho cán bộ Hội các cấp.

Hội Nông dân tích cực tham gia xây dựng đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về nông nghiệp, nông dân, nông thôn; phối hợp với chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể lắng nghe, giải quyết tâm tư, nguyện vọng của nông dân; xây dựng tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái, giữ gìn an ninh trật tự, an toàn xã hội ở nông thôn, góp phần phát huy truyền thống, sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, củng cố niềm tin của nông dân đối với Đảng, chính quyền, hệ thống chính trị.

Sáu là, chủ động hội nhập, mở rộng hợp tác quốc tế, đẩy mạnh đối ngoại nhân dân. Tạo điều kiện cho Hội Nông dân Việt Nam tham gia các tổ chức nông dân của khu vực và quốc tế; phát huy vai trò của nông dân trong hoạt động đối ngoại nhân dân, hội nhập quốc tế, hợp tác, giao thương, trao đổi, giới thiệu hàng hoá nông sản giữa nông dân Việt Nam với nông dân các nước. Thường xuyên thông tin, hỗ trợ cho nông dân tham gia thực hiện các cam kết quốc tế có liên quan; thu hút và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn đầu tư, nguồn tài trợ của các tổ chức quốc tế và cá nhân nước ngoài cho phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn.

Phối hợp với các tổ chức, đối tác quốc tế tăng cường chuyển giao khoa học kỹ thuật, công nghệ mới, tiên tiến trong sản xuất, kinh doanh cho nông dân. Tổ chức học tập, trao đổi kinh nghiệm, nâng cao năng lực đối ngoại và hợp tác quốc tế cho cán bộ hội nông dân.

Bảy là, tập trung triển khai nguồn lực, nhân lực để thực hiện tốt các đề án, chiến lược phát triển của ngành nông nghiệp, trong đó chú trọng đến các chương trình, đề án về giảm phát thải, chống biến đổi khí hậu. Đặc biệt, cần tập trung nguồn lực để thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021- 2030 và tầm nhìn đến năm 2050; trong đó ngành nông nghiệp cần triển khai có hiệu quả kế hoạch giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, khí metan trong sản xuất nông nghiệp.

Rà soát, điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch phát triển sản xuất nông nghiệp, bảo đảm phát huy lợi thế của từng vùng, địa phương, đặc biệt tạo vùng nguyên liệu tập trung, bền vững, vùng nguyên liệu xanh cho phát triển công nghiệp chế biến nông lâm thủy sản, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường; đồng thời kết hợp với mục tiêu hấp thụ các-bon tại các vùng nguyên liệu nông nghiệp tập trung.

Tám là, tập trung triển khai đẩy mạnh chuyển đổi số nông nghiệp, xác định là yêu cầu thực tiễn khách quan của sự phát triển, là lĩnh vực ưu tiên thực hiện chuyển đổi số, làm thay đổi mạnh mẽ chuỗi sản xuất- chế biến- kinh doanh nông sản, hướng tới mục tiêu "Mỗi người nông dân đều có khả năng truy cập, khai thác, sử dụng hiệu quả nền tảng dữ liệu số về nông nghiệp, nền tảng truy xuất nguồn gốc, giảm sự phụ thuộc vào các khâu trung gian từ sản xuất, phân phối đến người tiêu dùng".

Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng tin tưởng rằng, với khí thế mới, động lực mới từ Đại hội Đại biểu toàn quốc Hội Nông dân Việt Nam lần thứ VIII, nhiệm kỳ 2023 ¬- 2028, nhất là việc đề ra mục tiêu "Xây dựng Hội Nông dân Việt Nam vững mạnh; phát huy vai trò nông dân là chủ thể, là trung tâm trong phát triển nông nghiệp, kinh tế nông thôn và xây dựng nông thôn mới; khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc", nông nghiệp, nông thôn nước ta ngày càng phát triển và nông dân Việt Nam tiếp tục khẳng định vai trò, vị thế ngày càng quan trọng như lời chúc của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: "Chúc giai cấp nông dân Việt Nam không ngừng lớn mạnh, thực sự là chủ thể, là trung tâm của quá trình phát triển nông nghiệp, kinh tế nông thôn và xây dựng nông thôn mới!".

Đồng thời, Thủ tướng cũng đề nghị các cấp chính quyền các địa phương cũng tiếp tục thực hiện các hội nghị đối thoại với nông dân, lắng nghe thêm nhiều ý kiến, tâm tư nguyện vọng, vướng mắc của họ để giải quyết, tháo gỡ, có như vậy mới hỗ trợ được nhiều hơn cho nông dân.