Trồng lúa nếp hạt cau hữu cơ, hướng phát triển hiệu quả

Cây khỏe hạt chắc mẩy

Tại huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình, người dân nơi đây đã thực hiện các mô hình trồng lúa Nếp hạt cau hữu cơ theo tiêu chuẩn “5 không”: Không sử dụng thuốc diệt cỏ, thuốc BVTV hóa học; không nước tưới ô nhiễm; không chất bảo quản, chất kích thích tăng trưởng; không giống biến đổi gen; không dư lượng hóa chất độc hại.

Hiệu quả từ giống lúa nếp hạt cau đã được chứng minh vào giữa tháng 10 vừa qua, cơn bão số 8 gây ảnh hưởng tại nhiều tỉnh miền Bắc. Dịp này, những cánh đồng lúa nếp hạt cau ở Ninh Bình chuẩn bị bước vào vụ thu hoạch. Một số cánh đồng lân cận đã gặt chạy bão, một số trồng giống khác đã gãy đổ do không chịu được mưa gió trong hai cơn bão liên tiếp. Vậy mà trên cánh đồng 10ha trồng lúa nếp hạt cau sắp thu hoạch ở xã Quang Thiện gần như không hề hấn gì.

Một trong những mô hình có hiệu quả rõ rệt nhất là sản xuất lúa nếp hạt cau ở Hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp Đông Thiện (xã Quang Thiện, huyện Kim Sơn). Theo ông Trần Văn Thơ - Giám đốc HTX Nông nghiệp Đông Thiện, cho biết: Đây là vụ đầu tiên Sở NN&PTNT phối hợp với Tập đoàn Quế Lâm và 48 hộ dân thực hiện mô hình sản xuất lúa nếp hạt cau theo tiêu chuẩn “5 không” ở xã Quang Thiện.

“Đến giờ này, có thể khẳng định mô hình này “làm khổ” chúng tôi vì suốt ngày nghe dân kêu, bắt đền vì lúa… tốt quá!” ông Thơ vui vẻ nói.

Tại buổi làm việc với Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Quốc Doanh vào ngày 14/10, lãnh đạo huyện Kim Sơn cho biết, sau khi triển khai thí điểm thành công mô hình này, huyện sẽ xây dựng kế hoạch nhân rộng đến các xã thuộc Tiểu khu 1,2,3 với tổng diện tích gần 4.000ha. Trong đó, quy hoạch gần 800ha là lúa hữu cơ, góp phần duy trì, bảo tồn và tiếp tục phát triển giống lúa đặc sản Nếp hạt cau.

Lúa Nếp hạt cau hay còn gọi là giống nếp Vàng ong, nếp Tiến Vua, nếp đen… Từ nhiều năm trước, Sở NN&PTNT tỉnh Ninh Bình đã triển khai thực hiện đề tài “Nghiên cứu phục tráng và phát triển giống lúa Nếp hạt cau cổ truyền tại huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình” và thành công trong việc cung cấp giống siêu nguyên chủng, nguyên chủng cho các địa phương từng bước thay thế giống cũ tự để đã bị thoái hóa.

Đến vụ mùa năm 2021, diện tích lúa nếp hạt cau đạt trên 3.000ha, tập trung chủ yếu tại huyện Kim Sơn, Yên Khánh, Nho Quan và Hoa Lư. Định hướng giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh Ninh Bình sẽ phát triển lúa chất lượng cao, lúa đặc sản, trong đó phấn đấu mở rộng diện tích lúa nếp hạt cau trên 5.000ha.

Nâng tầm đặc sản từ giải pháp hữu cơ

Cùng với nỗ lực mở rộng diện tích, tỉnh Ninh Bình đặc biệt coi trọng đến chất lượng lúa nếp đặc sản này. Bởi vậy, Sở NN&PTNT Ninh Bình cũng đã chỉ đạo một số địa phương xây dựng 3 mô hình thí điểm sản xuất lúa đặc sản theo hướng hữu cơ, kết hợp nuôi trồng thủy sản. Với quy mô 5 ha/mô hình, chỉ sau 3 năm, diện tích sản xuất lúa nếp hạt cau hữu cơ, theo hướng hữu cơ ở Ninh Bình đã đạt trên 500ha. 

Trong đó, mô hình sản xuất lúa nếp hạt cau ở HTX Nông nghiệp Đông Thiện do Sở NN&PTNT phối hợp với Tập đoàn Quế Lâm triển khai là mô hình trồng lúa hữu cơ 100% duy nhất trên địa bàn tỉnh. Lúa được gieo cấy từ tháng 6, cho thu hoạch vào cuối tháng 10/2021.

Trước khi thực hiện mô hình này, người trồng lúa ở Kim Sơn rất sợ cỏ dại và ốc bươu vàng, những “kẻ thù” buộc phải sử dụng thuốc BVTV và phân bón hóa học để đối phó. Nhưng khi làm mô hình, nhờ sử dụng chế phẩm vi sinh để xử lý đồng ruộng, bón phân vi sinh, thuốc BVTV vi sinh đã không chỉ ngăn được với cỏ dại mà còn có thể chống được các loài sâu bọ gây hại.

Ngoài những lợi ích về môi trường và sức khỏe nông dân, hoạch toán của HTX Nông nghiệp Đông Thiện cũng thể hiện, năng suất lúa nếp hạt cau cao hơn so với lúa thường (lúa nếp hạt cau hữu cơ vụ Mùa 2021 ước khoảng 1,8 tạ/sào). Chưa kể, giá bán lúa thường chỉ đạt tầm 850 - 900 nghìn đồng/tạ, còn lúa Nếp hạt cau hữu cơ bán ít nhất 1,3 triệu đồng/tạ.

Từ triển vọng của mô hình này, UBND tỉnh và Sở NN&PTNT tỉnh đã chỉ đạo, trong thời gian tới, các địa phương ở Kim Sơn cần rà soát lại diện tích, giảm bớt những diện tích trồng lúa kém hiệu quả, hoặc những giống cây trồng cho năng suất thấp, từ đó cải tạo, quy hoạch lại bờ vùng, bờ thửa, đưa vào gieo cấy lúa nếp hạt cau theo hướng hữu cơ và hữu cơ. Mục tiêu xây dựng thương hiệu lúa Nếp hạt cau Kim Sơn trở thành thương hiệu lúa đặc sản trên thị trường.

Bên cạnh mô hình lúa nếp hạt cau, từ vụ Đông Xuân năm 2019 - 2020, địa phương đã đưa giống lúa thuần ST25 về gieo trồng trên đất Ninh Bình. Trước tình hình đó, Sở NN&PTNT tỉnh Ninh Bình đã chỉ đạo cơ quan chuyên môn theo dõi, đánh giá việc sinh trưởng phát triển của giống lúa ST25 tại địa phương. Tại huyện Kim Sơn, theo đánh giá, năng suất giống ST25 vụ Đông Xuân 2020 - 2021 đạt khoảng 60 - 62 tạ/ha, vụ mùa ước đạt 50 - 54 tạ/ha. Chất lượng gạo thơm ngon, được thương lái ưa chuộng mua với giá rất cao (khoảng 10.000 - 13.000 đồng/kg thóc).

Theo Sở NN&PTNT tỉnh Ninh Bình cho biết, trong thời gian tới sẽ tập trung mở rộng diện tích lúa đặc sản chất lượng cao toàn tỉnh lên khoảng 80%, trong đó ưu tiên mở rộng các giống lúa chất lượng cao, đặc sản, có thương hiệu, nhãn hiệu của Ninh Bình như nếp hạt cau, Hương Bình... Đồng thời, hỗ trợ thực hiện một số dự án sản xuất lúa gạo hướng hữu cơ theo chuỗi giá trị đồng bộ từ sản xuất đến tiêu thụ đối với các giống lúa thương hiệu nói trên. 

Năm 2021, diện tích lúa cả năm của Ninh Bình ước đạt 71.757ha. Trong đó lúa đặc sản, chất lượng cao 52 nghìn ha, chiếm 72,5% tổng diện tích, tăng 1,3 nghìn ha so với năm 2020. Năng suất trung bình ước đạt 61,2 tạ/ha.