Bình Thuận: Hướng tới nhân rộng mô hình canh tác lúa cải tiến SRI

Năng suất lúa bình quân từ 68-70 tạ/ha, cao hơn sản xuất đại trà từ 7-10%

Thời gian qua, Ban Quản lý Dự án lúa Hội Nông dân tỉnh Bình Thuận đã xây dựng 4 mô hình thí điểm về “Canh tác lúa thân thiện với môi trường áp dụng kỹ thuật tưới nước ướt - khô xen kẽ (nông lộ phơi)” cho nông dân 4 xã thuộc 2 huyện Bắc Bình (xã Hải Ninh và Hồng Thái) và Tuy Phong xã (Phú Lạc và Liên Hương).

Mô hình điểm canh tác lúa thân thiện với môi trường tại xã Phú Lạc, huyện Tuy Phong.

Các hội viên nông dân tham gia dự án được tập huấn tổng quan về canh tác thân thiện với môi trường; thời gian tiếp theo sẽ được tập huấn chuyên sâu theo chuyên đề kèm theo mô hình thí điểm, như điều tiết nước ướt khô xen kẽ; bón phân cân đối sử dụng bảng so màu lá lúa để bón phân đạm hợp lý; cách sử dụng rơm rạ…

Theo đó, nông dân 4 xã được tập huấn tổng quan về kỹ thuật canh tác lúa thân thiện với môi trường như sử dụng thuốc BVTV có nguồn gốc sinh học hoặc thảo mộc; giảm phân hóa học và tăng cường sử dụng phân hữu cơ; giảm lượng giống gieo sạ…; quản lý hiệu quả các phế phẩm như bao bì, chai lọ chứa thuốc BVTV được bỏ vào thùng chứa rác theo quy định.

Thí điểm đầu tiên là mô hình về kỹ thuật tưới nước ướt - khô xen kẽ. Hội viên nông dân tham gia được tập huấn chuyên sâu, giúp nông dân nắm được “chìa khóa” quản lý nước tưới suốt vụ sản xuất theo nguyên tắc chung là: Cây lúa không phải lúc nào cũng cần ngập nước, mà chỉ cần nhiều nước trong giai đoạn lúa non (để ém cỏ),  và trong giai đoạn trổ (để lúa kết hạt tốt). Các giai đoạn khác, nông dân áp dụng biện pháp tưới ướt - khô xen kẽ là được. Trong bất kỳ giai đoạn canh tác nào, lớp nước ngập tối đa 5cm tùy theo chân ruộng và thời kỳ nhất định để lúa sinh trưởng phát triển một cách tốt nhất.

Để đánh giá thực tế dự án, Hội Nông dân tỉnh Bình Thuận đã tổ chức Hội thảo đầu bờ về phương pháp canh tác lúa thân thiện với môi trường tại các ruộng thí điểm mô hình ở hai xã Phú Lạc (Tuy Phong) và Hồng Thái (Bắc Bình) cùng 50 hội viên nông dân tham gia dự án tham dự.

Tại hội nghị đầu bờ, hội viên nông dân được nghe cán bộ Trung tâm Khuyến nông tỉnh báo cáo đánh giá kết quả mô hình, trao đổi chia sẻ kinh nghiệm, từ đó đưa ra các khuyến cáo nhằm thúc đẩy nông dân thay đổi phương pháp canh tác truyền thống sang canh tác lúa thân thiện với môi trường. Tiến hành các bước kiểm tra chất lượng trực tiếp tại đồng ruộng (số hạt/bông, số bông/khóm…) so sánh kết quả giữa mô hình áp dụng canh tác lúa thân thiện với môi trường với mô hình đối ứng không áp dụng theo canh tác thân thiện với môi trường.

Hội viên nông dân tham gia dự án dự Hội nghị đầu bờ đánh giá hiệu quả của mô hình canh tác lúa theo phương pháp SRI.

Kết quả năng suất lúa bình quân dao động từ 68-70 tạ/ha, cao hơn sản xuất đại trà từ 7-10%. Điều đáng chú ý, mô hình có sử dụng phân bón lá nano Việt Đức, là loại phân bón thân thiện với môi trường để giảm lượng bón phân đạm từ 20-25% theo quy trình (200-220 kg ure/ha) và làm tăng số hạt chắc/bông trên 15%, góp phần làm tăng năng suất chung của mô hình; qua đó giúp nông dân làm quen dần việc tăng cường sử dụng phân hữu cơ, phân bón sản xuất từ công nghệ nano; giảm lượng giống gieo sạ từ 25- 30% so với truyền thống từ 250-300 kg/ha;

Đặc biệt, ứng dụng kỹ thuật tiết kiệm nước trong quá trình sản xuất lúa hạn chế chồi vô hiệu; hạn chế lá ủ ở giai đoạn sau, cây lúa được thông thoáng, ít bị sâu bệnh gây hại; giúp cây lúa phát triển tốt bộ rễ, tránh đổ ngã ở giai đoạn sau; tiêu chất độc do môi trường yếm khí do đất bị ngập nước lâu ngày sinh ra; giảm chi phí bơm nước và nguồn nước tưới, nhất là vụ đông xuân tại Bình Thuận thường thiếu nước vào cuối vụ;... từ đó, gia tăng lợi nhuận; hướng đến nền sản xuất lúa thân thiện với môi trường; thích ứng với tốt với biến đổi khí hậu đang diễn ra khắc nghiệt trong nhiều năm qua.

Tuy nhiên, việc áp dụng tưới nước ướt khô xen kẽ tại mô hình còn những hạn chế như khi rút nước thì bị thủy nông đóng cửa hoặc có điểm mô hình hệ thống kênh mương chưa đảm bảo hay ruộng thấp nên việc điều tiết nước còn những khó khăn nhất định.

Đẩy mạnh truyền thông để nhân rộng mô hình

Trên cơ sở thành công từ 4 mô hình, Ban quản lý Dự án “Tuyên truyền, vận động nông dân áp dụng canh tác lúa thân thiện với môi trường” Hội Nông dân tỉnh Bình Thuận đã tổ chức hội nghị truyền thông về phương pháp canh tác lúa thân thiện môi trường gắn với Hội nghị Tổng kết phong trào sản xuất kinh doanh giỏi tỉnh giai đoạn 2017 - 2022 với 220 đại biểu là cán bộ chủ chốt Hội Nông dân cơ sở và 04 Chủ tịch Hội Nông dân xã tham gia dự án.

Qua thực tế triển khai dự án tại các xã Hồng Thái, Hải Ninh (huyện Bắc Bình và Phú Lạc), thị trấn Liên Hương (huyện Tuy Phong) cho thấy, phương pháp canh tác cải tiến SRI cho năng suất cao hơn phương pháp canh tác truyền thống 15% trên cùng diện tích đối chứng. Kỹ thuật SRI là một chuỗi các biện pháp canh tác liên hoàn, trong đó không chỉ tiết kiệm tối đa lượng thóc giống đầu vào nhờ áp dụng nguyên tắc cấy mạ non, cấy 1 đến 2 dảnh, cấy mật độ thưa, mà còn sử dụng cân đối phân bón giữa phân vi sinh, phân hữu cơ và phân hóa học, giảm hóa chất trừ sâu bệnh, đồng thời điều tiết nước một cách hiệu quả ở những chân ruộng chủ động nước tưới.

Cây lúa chỉ có thể đẻ khỏe và cho các dảnh hữu hiệu khi có đủ điều kiện dinh dưỡng, đủ nước ở những giai đoạn cần thiết. Việc giảm sử dụng hóa chất trừ sâu bệnh do áp dụng các biện pháp bảo vệ thiên địch hoặc thủ công cũng góp phần để cây lúa không chỉ cho năng suất, mà còn cho chất lượng của gạo. Các biện pháp này có mối quan hệ hữu cơ không tách rời để cây lúa có thể tiệm cận năng suất lý thuyết của từng giống.  Ngoài ra, cách làm này đã giảm được việc đốt rơm rạ sau thu hoạch làm ảnh hưởng đến môi trường, giúp cải tạo đất, giảm bớt việc sử dụng các loại phân bón vô cơ, gây chai đất và tồn dư chất hóa học trong đất.

Thông qua hội nghị, cán bộ, hội viên, nông dân được tuyên truyền rộng rãi về hiệu quả và các biện pháp kỹ thuật của phương pháp canh tác lúa hữu cơ. Từ đó, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người nông dân trong việc thay đổi phương pháp sản xuất; nâng cao năng suất, giá trị sản phẩm; bảo vệ môi trường và phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững.

Năng suất lúa của mô hình bình quân dao động từ 68-70 tạ/ha, cao hơn sản xuất đại trà từ 7-10%, chất lượng gạo cũng được nâng cao.

Hội viên nông dân tham gia dự án đều rất vuivới kết quả đạt được rất hữu ích từ mô hình, khả năng áp dụng mô hình vào thực tế sản xuất là khả quan. Bà con đề nghị chính quyền địa phương cần quy hoạch vùng, hoàn chỉnh kênh mương nội đồng tốt hơn, nhất là công tác thủy lợi phải đồng nhất và đồng bộ để áp dụng tưới tiết kiệm nước ướt  - khô xen kẽ một cách hiệu quả nhất.