Ngày Quốc tế Không khí sạch vì bầu trời xanh 7/9/2022: Không khí sạch và mục tiêu phát triển bền vững

Chủ đề “Không khí chúng ta chia sẻ” - nêu bật nhu cầu về trách nhiệm tập thể và hành động tập thể

Vào ngày 26 tháng 11 năm 2019, Ủy ban thứ 2 của khóa họp thứ 74 của Đại hội đồng Liên Hợp quốc đã thông qua nghị quyết chỉ định ngày 7 tháng 9 là "Ngày Quốc tế Không khí sạch cho bầu trời xanh". Nghị quyết nhấn mạnh tầm quan trọng và nhu cầu cấp thiết của việc nâng cao nhận thức cộng đồng ở tất cả các cấp và thúc đẩy và tạo điều kiện cho các hành động cải thiện chất lượng không khí. 

Ô nhiễm không khí là nguyên nhân lớn nhất gây ra gánh nặng bệnh tật từ môi trường, và là một trong những nguyên nhân chính có thể tránh được của tử vong và bệnh tật trên toàn cầu. 99% dân số thế giới hiện đang hít thở không khí ô nhiễm.

Ngày Quốc tế không khí sạch vì bầu trời xanh lần thứ 3 sẽ được tổ chức vào ngày 7 tháng 9 năm 2022, với chủ đề “Không khí chúng ta chia sẻ”. Nó tập trung vào tính chất xuyên biên giới của ô nhiễm không khí nêu bật nhu cầu về trách nhiệm tập thể và hành động tập thể.

Pano cổ động “Ngày quốc tế không khí sạch cho bầu trời xanh” năm 2022 trên trang chủ của Liên Hợp Quốc (United Nations).

Ô nhiễm không khí không có biên giới quốc gia và đang lan tràn. Hơn nữa, nó có mối tương quan chặt chẽ với các cuộc khủng hoảng toàn cầu khác như biến đổi khí hậu, mất đa dạng sinh học, các dạng ô nhiễm khác, bình đẳng xã hội và giới cũng như phát triển kinh tế.

Một số chất gây ô nhiễm không khí, chẳng hạn như carbon đen, mêtan và ôzôn ở tầng mặt đất, cũng là những chất gây ô nhiễm khí hậu (SLCP) trong thời gian ngắn và là nguyên nhân gây ra một phần đáng kể các ca tử vong liên quan đến ô nhiễm không khí, cũng như tác động đến mùa màng và do đó là an ninh lương thực . Biến đổi khí hậu có mối liên hệ chặt chẽ với ô nhiễm không khí, trong đó không thể giải quyết một vấn đề mà không giải quyết vấn đề kia, một cách tiếp cận tổng hợp để giải quyết cả hai có thể mang lại những đồng lợi ích đáng kể. Đến năm 2050, chúng ta có thể giảm một nửa thiệt hại mùa màng trên toàn cầu do các chất ô nhiễm này bằng cách giảm phát thải khí mê-tan, một thành phần hình thành ozone tầng đối lưu, một chất gây ô nhiễm không khí và khí nhà kính quan trọng, có khả năng tiết kiệm đến 33 tỷ USD/năm.

Hiện tại, sự cần thiết phải nâng cao nhận thức về vấn đề, tác động và giải pháp đối với ô nhiễm không khí; thu thập và chia sẻ dữ liệu, nghiên cứu và thực tiễn tốt nhất cũng như tăng cường hợp tác quốc tế và khu vực để thực hiện hiệu quả chưa bao giờ cấp bách hơn thế.

Ô nhiễm không khí gây ra khoảng 7 triệu ca tử vong sớm hàng năm

Nghị quyết của Liên Hợp quốc đã chỉ rõ vai trò quan trọng của không khí sạch đối với sức khoẻ của con người. Như chúng ta đã biết, ô nhiễm không khí đang là mối đe dọa rất lớn đối với sức khoẻ và đời sống của con người, gây ra nhiều bệnh tật và là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tử vong trên toàn cầu.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm không khí gây ra khoảng 7 triệu ca tử vong sớm hàng năm, với 90% trong số đó ở các nước có thu nhập thấp và trung bình, trở thành nguy cơ môi trường lớn nhất đối với sức khỏe con người. Ô nhiễm không khí ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của trẻ em và người lớn tuổi, và có tác động tiêu cực đến các hệ sinh thái và gây khủng hoảng khí hậu.

Liên Hợp quốc ghi nhận tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức của mọi người trong việc bảo vệ môi trường, đồng thời kêu gọi cộng đồng quốc tế kỷ niệm ngày này một cách phù hợp và tăng cường hợp tác quốc tế hướng đến mục tiêu không khí sạch.

Báo cáo có chủ đề "Không khí chúng ta chia sẻ" năm 2022 tập trung vào bản chất xuyên biên giới của ô nhiễm không khí, nhấn mạnh sự cần thiết phải có trách nhiệm giải trình và hành động tập thể. Báo cáo cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải hợp tác quốc tế và khu vực ngay lập tức và chiến lược để thực hiện hiệu quả hơn các chính sách và hành động giảm nhẹ nhằm giải quyết ô nhiễm không khí. Tất cả chúng ta đều hít thở cùng một bầu không khí, và một bầu không khí bảo vệ và duy trì tất cả chúng ta. Ô nhiễm là một vấn đề toàn cầu mà chúng ta phải hành động cùng nhau để chống lại. 

Báo cáo nêu bật vấn đề ô nhiễm không khí tác động đến sức khỏe: Các hạt ô nhiễm nhỏ, vô hình xâm nhập sâu vào phổi, máu và cơ thể của chúng ta. Những chất ô nhiễm này là nguyên nhân gây ra khoảng một phần ba số ca tử vong do đột quỵ, bệnh hô hấp mãn tính và ung thư phổi, cũng như một phần tư số ca tử vong do đau tim. Ozone mặt đất, được tạo ra từ sự tương tác của nhiều chất ô nhiễm khác nhau dưới ánh sáng mặt trời, cũng là nguyên nhân gây ra bệnh hen suyễn và các bệnh hô hấp mãn tính.

Ô nhiễm không khí  tác động tới khí hậu: Các chất ô nhiễm khí hậu tồn tại trong thời gian ngắn (SLCP) là một trong những chất ô nhiễm liên quan nhiều nhất đến cả ảnh hưởng đến sức khỏe và sự nóng lên trong ngắn hạn của hành tinh. Chúng tồn tại trong bầu khí quyển chỉ trong vài ngày hoặc đến vài thập kỷ, vì vậy việc giảm chúng có thể mang lại lợi ích sức khỏe và khí hậu gần như ngay lập tức cho những người sống ở những nơi có mức độ giảm.

Ngăn ngừa và giảm ô nhiễm không khí để cải thiện chất lượng không khí trên toàn cầu

Ô nhiễm không khí là nguy cơ môi trường lớn nhất đối với sức khỏe con người và là một trong những nguyên nhân chính có thể tránh được gây tử vong và bệnh tật trên toàn cầu, với khoảng 7 triệu ca tử vong sớm (2016 – theo WHO) trên toàn thế giới là do ô nhiễm không khí trong nhà và ngoài trời. Đặc biệt ở các nước đang phát triển, ô nhiễm không khí ảnh hưởng không tương xứng đến phụ nữ, trẻ em và người già, nhấtt là những người có thu nhập thấp vì họ thường tiếp xúc với mức độ ô nhiễm không khí bên ngoài cao và ô nhiễm không khí trong nhà do nấu ăn và sưởi ấm bằng nhiên liệu gỗ và dầu hỏa.

Ô nhiễm không khí là một vấn đề toàn cầu với các tác động sâu rộng do sự vận chuyển của nó trên một khoảng cách dài. Trong trường hợp không có sự can thiệp tích cực, số ca tử vong sớm do ô nhiễm không khí bên ngoài ước tính sẽ tăng hơn 50% vào năm 2050.

Thủ đô Bắc Kinh (Trung Quốc) đi đầu trong chương trình giảm ô nhiễm không khí đô thị trên thế giới sau khi di dời các cụm công nghiệp nặng ra ngoài trung tâm thành phố.

Xã hội phải chịu chi phí ô nhiễm không khí cao do những tác động tiêu cực đến nền kinh tế, năng suất làm việc, chi phí chăm sóc sức khỏe và du lịch, trong số những người khác. Do đó, lợi ích kinh tế của việc đầu tư vào kiểm soát ô nhiễm không khí không thể được đánh giá quá cao, và phải hiểu rằng cũng có một lý do kinh tế để hành động và tồn tại các giải pháp hiệu quả về chi phí để giải quyết ô nhiễm không khí.

Chất lượng không khí kém là một thách thức trong bối cảnh phát triển bền vững của tất cả các quốc gia, đặc biệt là ở các thành phố và khu vực đô thị ở các nước đang phát triển, với mức độ ô nhiễm không khí cao hơn các giới hạn được nêu trong bản hướng dẫn chất lượng không khí của WHO. 

Các quốc gia thành viên Liên Hợp quốc nhận thấy sự cần thiết phải giảm đáng kể số ca tử vong và bệnh tật do hóa chất nguy hiểm và ô nhiễm không khí, nước và đất và ô nhiễm vào năm 2030, cũng như giảm tác động bất lợi đến môi trường bình quân đầu người của các thành phố, bao gồm cả việc đặc biệt chú ý đến chất lượng không khí và quản lý chất thải đô thị và các chất thải khác vào năm 2030.

Ngày nay, cộng đồng quốc tế thừa nhận rằng việc cải thiện chất lượng không khí có thể tăng cường giảm thiểu biến đổi khí hậu và các nỗ lực giảm thiểu biến đổi khí hậu có thể cải thiện chất lượng không khí.

Trong tài liệu kết quả của Hội nghị Liên Hợp quốc về Phát triển Bền vững, có tựa đề "Tương lai chúng ta mong muốn", các quốc gia cam kết thúc đẩy các chính sách phát triển bền vững hỗ trợ chất lượng không khí lành mạnh. Ngoài ra, Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững, trong đó vạch ra lộ trình để đạt được phát triển bền vững, bảo vệ môi trường và thịnh vượng cho tất cả mọi người, thừa nhận rằng việc giảm thiểu ô nhiễm không khí là rất quan trọng để đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững.

Nguồn dịch: United Nation