Thu hồi tài sản tham nhũng, giải pháp căn cơ là phải thay đổi luật

Tại phiên chất vấn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XV sáng 20/3, giải đáp chất vấn của đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) về việc thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng còn ít, chưa đạt kỳ vọng của Quốc hội và người dân, Chánh án Tòa án Nhân dân tối cáo Nguyễn Hòa Bình nêu rõ, trên thế giới cũng như Việt Nam, việc thu hồi tài sản tham nhũng không hoàn toàn triệt để.

Ông Nguyễn Hòa Bình cho rằng, tổng kết 10 năm chúng ta thu được 40% số tài sản tham nhũng, là con số rất đáng ghi nhận, biểu dương của các cơ quan tiến hành tố tụng.

Ông Nguyễn Hòa Bình cũng nhấn mạnh, theo quy định của pháp luật, chỉ thu hồi những tài sản tham nhũng, vì thế, trong quá trình tố tụng, các cơ quan phải chứng minh được tài sản có nguồn gốc từ tham nhũng. Muốn thu hồi nhiều hơn thì công tác chứng minh phải rất chất lượng. Đó là phải nâng cao chất lượng điều tra và kịp thời phong tỏa tài sản. Trên thế giới, tội phạm tham nhũng là đặc thù, vì thế họ có cơ chế thu hồi tài sản mà nghi can tham nhũng không giải trình được nguồn gốc. Nếu làm được điều này có thể tăng cao hơn nữa tỉ lệ thu hồi. 

Về chất vấn của đại biểu Bùi Mạnh Khoa (đoàn Thanh Hóa) cho rằng, một trong nhiều nguyên nhân khiến cho việc thu hồi tài sản trong các vụ án kinh tế, tham nhũng do vướng mắc trong xử lý tài sản chung, tài sản riêng, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, trên thực tế có những vụ án tham nhũng, ngôi nhà là tài sản hình thành trong hôn nhân có của vợ, của con, của những người thân trong gia đình của đối tượng tham nhũng nên không thể thu hồi được, đây là quy định của luật chúng ta, buộc phải tuân thủ.

Tuy nhiên, theo Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao, nếu chúng ta có được cơ chế thu hồi tài sản như nhiều nước áp dụng, cơ chế phi hình sự, tăng nghĩa vụ giải trình, khi đó 1 thậm chí 2, 3, 4 căn nhà của đối tượng tham nhũng mà không giải trình được nó đã hình thành như thế nào, tính hợp lý của nó không được pháp luật công nhận, sẽ bị tịch thu.

“Câu chuyện này phụ thuộc vào luật lệ, giải pháp căn cơ chỉ có thay đổi luật”, ông Nguyễn Hòa Bình khẳng định.

Trao đổi thêm về vấn đề thu hồi tài sản tham nhũng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long khẳng định, thu hồi tài sản trong vụ việc tham nhũng, kinh tế là một trong những trọng tâm, nhiệm vụ chính trị quan trọng được đặt ra trong ngành tư pháp nói chung và hệ thống thi hành án hình sự nói riêng.

Theo Bộ trưởng Tư pháp, qua thực hiện tổng hợp nhiều giải pháp, kết quả thu hồi tài sản tham nhũng khá tích cực. Từ tháng 10/2022 đến tháng 3 năm 2023, đã thu trên 17 nghìn tỷ đồng, tăng gần 12 nghìn tỷ so với cùng kỳ năm 2022.

Bên cạnh kết quả đạt được còn nhiều vấn đề đặt ra. Nguyên nhân khách quan là có những khó khăn trong bản thân vụ án, như số lượng tài sản trong hầu hết các vụ án lớn nằm rải rác ở các địa phương khác nhau trên cả nước, nguồn gốc tính pháp lý của nhiều tài sản được kê biên, đưa ra xử lý phức tạp, mất nhiều thời gian cần xác minh làm rõ; cần xác định tài sản chung hay riêng, đặc biệt tài sản chung của vợ chồng, hộ gia đình và của các chủ sở hữu khác nhau trong quá trình sản xuất kinh doanh…

Về giải pháp, Bộ trưởng Lê Thành Long cho biết sẽ bám sát và thực hiện tốt hơn nữa Chỉ thị 04 của Ban Bí thư về tăng cường thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng, kinh tế; bám sát các ý kiến kết luận của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, trong đó, cơ chế phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng và các cơ quan điều phối như Ban Nội chính Trung ương, Bộ Công an, Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao, Tòa án Nhân dân tối cao ở cấp trung ương và địa phương... Đặc biệt, tập trung vào các vụ án lớn được dư luận xã hội quan tâm, thường xuyên báo cáo Chính phủ đề ra giải pháp thuộc thẩm quyền để thực hiện tốt hơn nữa công tác này.

Bộ trưởng cũng đề nghị cơ quan dân cử Quốc hội, đoàn đại biểu Quốc hội và các cơ quan pháp luật tăng cường giám sát, để có “nhiều mắt” thì việc tẩu tán, giấu tài sản sẽ giảm đi./.