Căn bệnh có tỷ lệ tử vong cao hơn tai nạn giao thông đang bị “lãng quên”

Số ca mắc lao gia tăng sau COVID-19

Từ sau quý I năm 2022 đến nay, sau khi dịch COVID-19 được kiểm soát, số ca mắc lao mới được phát hiện trong nước đã gia tăng. Cụ thể, trong 9 tháng đầu năm 2022, Việt Nam đã phát hiện được 76.000 ca mắc, gần bằng với con số của cả năm 2021. 

Tại các cơ sở y tế, đã có sự gia tăng về số lượng người bệnh tới khám, phát hiện bệnh. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là do giai đoạn dịch COVID-19 kéo dài, nhiều người bệnh đã không được phát hiện sớm, không được can thiệp y tế kịp thời nên số ca nặng cũng tăng lên. Bệnh nhân lao không được phát hiện vẫn tồn tại trong cộng đồng thì đây là nguồn lây nhanh chóng và làm tăng số bệnh nhân lao mới mắc cũng như tăng số lượng và tỷ lệ tử vong do căn bệnh nguy hiểm này.

Điều đáng nói, Việt Nam vẫn đang lưu hành dịch lao, gánh nặng bệnh vẫn còn rất lớn nhưng lại là căn bệnh bị nhiều người “lãng quên”.

Bệnh nhân N.T.Ng (Bắc Từ Liêm, Hà Nội) đang điều trị tại BV Phổi T.Ư cho biết, sau khi mắc COVID-19, anh cảm thấy sức khỏe yếu và hay bị ho. Sau khi đi khám để đề phòng hậu COVID-19, anh Ng đã phát hiện mắc lao. 

Chị N.T.A (Nam Từ Liêm, Hà Nội) đã rất bất ngờ thậm chí là sốc khi nhận chẩn đoán mắc lao sau một lần khám sức khỏe định kỳ. Theo đó, chị A phát hiện mắc lao phổi tiền siêu kháng thuốc FQs từ cuối tháng 10/2021- thời điểm dịch COVID-19 đang diễn biến phức tạp và đến nay đã được điều trị khỏi tại BV Phổi T.Ư. Trước đó, chị A không hề có biểu hiện gì của bệnh: “Trước khi phát hiện mắc lao, tôi không có bất cứ triệu chứng nào. Trong một lần khám sức khỏe định kỳ, bác sĩ cho biết x-quang phổi của tôi có vết mờ và đề nghị kiểm tôi tới bệnh viện chuyên khoa để khám cụ thể”. 

TS.BS Nguyễn Kim Cương, Trưởng Khoa Lao hô hấp, BV Phổi T.Ư cho biết, đã có những báo cáo, có những kết quả cho thấy, những người đã mắc COVID-19 thì nguy cơ mắc bệnh về hô hấp, bệnh lao tăng cao hơn. 

“Nhắc đến lao, chúng ta thường nghĩ ngay đến ho và bệnh lao phổi. Thực tế, lao phổi vẫn chiếm 3/4 số ca mắc và đây là nguồn lây. Còn lại 1/4 số ca mắc bệnh lao là lao ngoài phổi - nghĩa là bất kỳ cơ quan nào ngoài phổi cũng có thể bị lao, trừ răng và tóc. Chúng ta thường gặp lao ngoài phổi là lao ở hạch, lao ở màng phổi, lao màng não… Lao là bệnh truyền nhiễm lây qua đường không khí, do vậy mức độ lây lan rất cao”.

Gánh nặng bệnh lao sau COVID-19

Theo các bác sĩ, bệnh lao được coi “sát thủ thầm lặng” và là gánh nặng rất lớn khi có tỷ lệ tử vong cao, thậm chí con số này cao gấp đôi tỷ lệ tử vong do tai nạn giao thông. Báo cáo của WHO năm 2020 cho biết, Việt Nam có hơn 172.000 trường hợp mắc bệnh và 10.400 người đã tử vong vì lao. Trong đó, 63% bệnh nhân lao thường, 98% bệnh nhân lao kháng thuốc và gia đình đối mặt với những chi phí thảm họa - nghĩa là chi phí cho việc chẩn đoán và điều trị bệnh lao vượt quá 20% thu nhập hàng năm của cả hộ gia đình. 70% người mắc lao ở trong độ tuổi lao động. Vì vậy, lao thực sự là một vấn đề ảnh hưởng đến kinh tế từng gia đình nói riêng và đất nước nói chung.

Thống kê của Chương trình Chống lao Quốc gia cũng cho thấy, hằng năm, Việt Nam phát hiện và đưa vào điều trị hơn 100.000 người mắc lao. Tuy nhiên, tỷ lệ bệnh nhân được phát hiện và báo cáo mới chỉ đạt 60%, có nghĩa là có tới 40% số bệnh nhân lao chưa được phát hiện và hoặc được phát hiện nhưng chưa được báo cáo trong cộng đồng.

PGS.TS Nguyễn Bình Hòa, Phó trưởng Ban Điều hành Chương trình chống lao Quốc gia, Phó Giám đốc BV Phổi T.Ư: “Năm 2020, ảnh hưởng của dịch COVID-19 còn nhẹ, số lượng bệnh nhân lao trên cả nước giảm và chỉ ở mức 3,1% so với năm 2019. Tuy nhiên, khi dịch COVID-19 bùng phát, rất nhiều người mắc bệnh lao không thể đến khám, không được phát hiện và điều trị. Nhiều hoạt động của Chương trình chống lao Quốc gia không thể triển khai được trong giai đoạn này. Để giảm thiểu được tác động của đại dịch COVID-19, cần tăng cường phát hiện bệnh nhân lao trong cộng đồng, giảm thiểu nguồn nguồn lây”.

PGS.TS Nguyễn Bình Hòa cũng cho biết, việc phát hiện bệnh nhân mắc lao còn gặp nhiều khó khăn khi có đến 50% bệnh nhân được phát hiện không có triệu chứng. Do vậy, để phát hiện ca mắc cần kết hợp cả 3 phương pháp phát hiện chủ động - y tế đến với người dân; phát hiện tích cực - tại các cơ sở y tế và cộng đồng; và phát hiện thường quy - người dân đến khám sức khỏe định kỳ tại các cơ sở y tế. 

Hiện tỷ lệ khỏi bệnh được duy trì ở mức trên 90% với bệnh nhân lao mới, xấp xỉ 70% với bệnh nhân lao đa kháng thuốc sử dụng phác đồ dài hạn và 80% với bệnh nhân lao đa kháng thuốc sử dụng phác đồ ngắn hạn. Bệnh lao được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, sẽ giảm tỷ lệ lây nhiễm và tử vong, góp phần bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, để người dân Việt Nam được sống trong môi trường không còn bệnh lao./.