Cần đẩy nhanh chuyển đổi canh tác, chế biến lúa gạo theo hướng kinh tế tuần hoàn

Chuyển đổi ngành Lúa gạo Việt Nam theo mô hình kinh tế tuần hoàn là yêu cầu cấp bách  

Theo Bộ NN&PTNT, kinh tế tuần hoàn là xu hướng tất yếu để đạt được sự phát triển nông nghiệp bền vững trong tương lai. Với nguồn phụ phẩm dồi dào từ ngành lúa gạo, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển kinh tế tuần hoàn nông nghiệp. Không chỉ làm phân hữu cơ từ rơm, mà còn có các giải pháp khác để tận dụng nguồn phụ phẩm từ rơm như: sử dụng rơm trồng nấm, làm thức ăn và đệm lót sinh học cho chăn nuôi gia súc, phân hữu cơ từ rơm, biochar và biosilica từ trấu,...

Từ khối lượng phụ phẩm lúa gạo khổng lồ hàng năm với hàng chục triệu tấn rơm rạ và hàng triệu tấn trấu, vỏ trấu, chúng ta hoàn toàn có khả năng sản xuất ra hàng triệu tấn năng lượng sinh khối xanh. Việc này không chỉ giúp giảm áp lực lên các nguồn tài nguyên thiên nhiên mà còn góp phần bảo vệ môi trường, hạn chế tác động của biến đổi khí hậu.

Tại hội thảo "Phát triển kinh tế tuần hoàn trong sản xuất và chế biến lúa gạo" do Bộ NN&PTNT phối hợp với Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam (VIETRISA) và Viện Nghiên cứu Lúa gạo quốc tế (IRRI) tổ chức ngày 7/6 vừa qua nhằm đưa ra những giải pháp tiềm năng giúp nâng cao giá trị gia tăng của phụ phẩm lúa gạo, đồng thời tạo ra năng lượng sạch và bền vững, ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT nhấn mạnh: “Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt và nguồn tài nguyên thiên nhiên đang cạn kiệt, chuyển đổi ngành Lúa gạo Việt Nam theo mô hình kinh tế tuần hoàn là yêu cầu cấp bách. Với sự phát triển bền vững và thân thiện với môi trường, nền kinh tế tuần hoàn sẽ giúp tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên, giảm thiểu lãng phí, giảm phát thải khí nhà kính và tạo ra giá trị gia tăng cho ngành Lúa gạo”.

Ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT khẳng định, chuyển đổi ngành Lúa gạo Việt Nam theo mô hình kinh tế tuần hoàn là yêu cầu cấp bách.

Thực hiện Đề án 1 triệu héc ta lúa chất lượng cao đến năm 2030, ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT khẳng định, các địa phương tại đồng bằng sông Cửu Long tham gia Đề án hoàn toàn có thể thực hiện phát triển kinh tế tuần hoàn từ phụ phẩm rơm, rạ, trấu... Để thực hiện được điều này, ông đề nghị Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam thống kê các ý kiến, các giải pháp tại hội thảo để phối hợp cùng Cục Trồng trọt tham mưu cho Bộ các giải pháp để thực hiện các mô hình kinh tế tuần hoàn trong chuỗi ngành hàng lúa gạo trong thời gian tới.

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) cho rằng, kinh tế tuần hoàn là một phương pháp tiếp cận nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến hệ sinh thái nông nghiệp và cải thiện hiệu suất kinh tế. Việc tận dụng được các nguồn phụ, phế phẩm từ sản xuất lúa có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chuỗi giá trị ngành hàng lúa gạo của vùng. Các phụ phẩm từ lúa có thể trở thành nguyên liệu cho các công đoạn tiếp theo, tạo ra một hệ sinh thái gồm các sản phẩm chất lượng cao.

Nông dân có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế tuần hoàn

Nhận định kinh tế tuần hoàn từ lúa, gạo có thể giảm lượng phát thải, đóng góp vào sự tăng trưởng xanh của quốc gia, theo bà Yvonne Pinto, Tổng Giám đốc Viện Nghiên cứu Lúa gạo quốc tế (IRRI) có rất nhiều yếu tố để phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, trong sản xuất lúa, gạo. Đối với điều kiện Việt Nam hiện nay, nông dân có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp tuần hoàn. Vì vậy, việc quan trọng nhất phải có những chính sách mang lại lợi ích cho nông dân để nông dân tham gia phát triển kinh tế tuần hoàn trong sản xuất lúa, gạo.

Bà Yvonne Pinto, Tổng Giám đốc Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế (IRRI), phát biểu tại Hội thảo. 

Bà Yvonne Pinto cam kết tăng cường quan hệ hợp tác giữa IRRI và Việt Nam trong thời gian tới. Việt Nam triển khai Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, đã nhận được sự quan tâm của nhiều quốc gia trên thế giới. Ý nghĩa của đề án đã vượt ra khỏi không gian của một quốc gia và vươn ra toàn thế giới. IRRI đang xây dựng nhiều bộ công cụ số và sẵn sàng chia sẻ với Bộ NN-PTNT.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng điều quan trọng là phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, từ nhà hoạch định chính sách, nhà khoa học, doanh nghiệp đến người nông dân để xây dựng thành công những mô hình kinh tế tuần hoàn từ sản xuất và chế biến gạo. Để phát triển kinh tế tuần hoàn được áp dụng triển khai rộng rãi, bền vững, các chuyên gia đề xuất cần có những chính sách và cơ chế khuyến khích phù hợp để thúc đẩy đầu tư của khu vực tư nhân, hỗ trợ chuyển giao công nghệ và nâng cao năng lực cho nông dân.

Theo ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt, mục tiêu Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao là đến năm 2030 sẽ thu gom rơm ra khỏi đồng 100%, xử lý chế biến theo nguyên lý nông nghiệp tuần hoàn. Trước mắt, cần xây dựng cơ sở dữ liệu, thông tin về công nghệ hỗ trợ nông nghiệp tuần hoàn cho lúa gạo (cụ thể, theo vùng, chuyên biệt, kinh tế - kỹ thuật - môi trường). Các tỉnh trong vùng đồng bằng sông Cửu Long cần xây dựng kế hoạch đề xuất - yêu cầu, tăng cường năng lực, phát triển mô hình sản xuất về quản lý rơm rạ theo hướng nông nghiệp tuần hoàn.

Rơm rạ sau khi thu hoạch được cuộn để tái sử dụng theo mô hình kinh tế tuần hoàn. Ảnh minh họa

Ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT đề nghị Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam phối hợp Cục Trồng trọt tham mưu cho Bộ NN&PTNT thực hiện các mô hình kinh tế tuần hoàn trong chuỗi ngành hàng lúa gạo. Tích cực tuyên truyền, kêu gọi doanh nghiệp sản xuất giống, phân bón, vật tư nông nghiệp, thu mua lúa gạo... cùng tham gia. Sở NN&PTNT các địa phương tham mưu UBND các tỉnh, thành quan tâm xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn trên cơ sở Ðề án 1 triệu héc-ta lúa ở các địa phương để nhân rộng.

Đồng thời, Thứ trưởng Trần Thanh Nam mong muốn IRRI hỗ trợ Việt Nam xây dựng các tiêu chuẩn gạo chất lượng cao, gắn với thương hiệu gạo giảm phát thải; chia sẻ những kết quả nghiên cứu về các nguồn gen để phát triển các giống lúa có khả năng thích ứng với hạn mặn, giảm phát thải và các giống lúa có chỉ số đường huyết thấp.