Trà ướp sen - một nét tao nhã của người Hà Nội

Đặc biệt, phần cuối, nói về trà ướp sen, là nói về một đặc sản của riêng Tây Hồ, của riêng Hà Nội với chút tiếc nuối về một thời vang bóng xa xưa.

Thú chơi trà của người Hà Nội xưa
Truyện ngắn Chén trà trong sương sớm nằm trong tập Vang bóng một thời, một tập truyện ngắn mô tả một cách thần tình những thú vui thanh cao, lịch lãm và đẹp đẽ của những thế hệ đi trước. Văn hào Nguyễn Tuân đã thành công với một chủ đề mới lạ, độc đáo trong kho tàng văn học Việt Nam khiến cho bất cứ ai đọc truyện cũng đều thấy trong lòng có tiếc nuối khi không còn gìn giữ được một thú vui đẹp đẽ đến vậy của dân tộc. Dù có thể trước khi đọc tác phẩm, người đọc chúng ta chưa hiểu gì về thú chơi này, nhưng sau khi đọc xong tác phẩm chắc chắn chúng ta đều sẽ phải thốt lên: Sao thú chơi của cha ông ta khi xưa lại đẹp tới như vậy, cầu kỳ tới như vậy?.

Hoa sen dùng ướp trà tốt nhất vẫn là loại sen Bách diệp (trăm cánh) của Hồ Tây.
Đặc biệt, phần cuối, trong câu chuyện tâm sự với người con Cả, cụ Ấm nói một câu như là tuyên ngôn về trà ướp sen khiến độc giả sững sờ rồi chỉ biết “tắc lưỡi” khen thầm: “Cả ạ, thày cho nước pha trà không gì thơm lành bằng cái thứ nước đọng trong lá sen. Mỗi lá chỉ có ít thôi. Phải gạn vét ở nhiều lá mới đủ uống một ấm. Hồi thày còn ít tuổi, mỗi lúc được quan Đốc truyền cho đi thuyền thúng vớt những giọt thủy ngân ấy ở lá sen mặt đầm, thày cho là kỳ thú nhất trong đời một người học trò được thày học yêu như con”.
Sen Hồ Tây (Hà Nội) là loài sen quý, có vẻ đẹp và hương thơm rất riêng. Tương truyền, sen Hồ Tây vốn là giống sen ở đầm Trị cạnh Phủ Tây Hồ. Đó là loài sen “bách diệp” (trăm cánh), bông nhẹ, to, thơm ngát. Thuở xưa, người dân các làng cổ Quảng Bá, Tây Hồ và Nghi Tàm ướp trà sen ngoài việc để thưởng thức thì phần lớn phải dâng tiến vua, quan và những bậc quyền quý.
Ngày xưa, thú chơi trà sen của người Hà Nội xưa công phu hơn cả mô tả của cụ Nguyễn. Về ướp sen, các cụ còn cầu kỳ đến mức, ban đêm, khi những bông hoa sen mới hé nở, người ta cho một nhúm trà vừa đủ một hoặc hai ấm trà vào trong hoa, sau đó buộc kín lại. Sáng sớm, tầm năm giờ vừa chèo thuyền đi ra hái những bông hoa có chè đem về, vừa thu vét những giọt sương đọng trên lá sen. Trà đó, nước đó, mới thực sự là đọng lại tất cả những tinh túy của đất trời, ban cho người thưởng thức một món quà vô giá cả về vật chất lẫn tinh thần.
Trà ướp sen ngày nay 
Ngày nay, trà sen vẫn được người Hà Nội dùng để đãi khách quý hoặc làm thứ quà biếu mang hương vị đặc trưng riêng của đất Hà Thành.
Để có được trà sen ngon mỗi một gia đình kinh doanh mặt hàng này lại có bí quyết riêng, tạo nên thương hiệu của mình. Nhưng những công đoạn chuẩn bị làm trà thì những thương hiệu trà ướp sen nổi tiếng đều giống nhau. Đầu tiên bạn phải chọn trà, trà ngon nhất vẫn được người Hà Nội tin dùng là chè Thái Nguyên với hương thơm nhẹ, nước xanh. Nhưng mua trà ở vùng nào trên Thái Nguyên thì mỗi thương hiệu lại có các mối quen từ hàng trăm năm nay, không ai lấy trùng chỗ của nhau. Sau đó là chọn sen, tốt nhất vẫn là loại sen Bách diệp (trăm cánh) của Hồ Tây, bông lớn, lớp cánh hoa ngoài còn tươi, hương thơm mát nhẹ, còn nguyên cuống dài. Tương tự như trà, những gia đình chuyên trồng, thu hái sen Bách diệp quanh Hồ Tây lại bán riêng cho một thương hiệu trà quen của họ, thủy chung, không thay đổi. 

Thu hoạch sen trên Hồ Tây.

Nhưng đến giai đoạn ướp trà thì mỗi gia đình lại có một cách làm riêng, không phổ biến ra ngoài, như một bí quyết giữ gìn thương hiệu của họ. Một bông hoa sen thì ướp với bao nhiêu gram trà để hương hoa đủ ngát từng cánh trà? Nhiều trà quá thì hương sen nhạt, mất khách, ít trà quá thì mùi sen lại nồng, hỏng mất vị trà. Năm mưa nhiều, sen nhạt mùi thì lượng trà là bao nhiêu, năm mưa ít, sen đậm mùi thì lượng trà là bao nhiêu? Để có một bí quyết đó, nhiều thế hệ người làm trà đã phải tự theo dõi, tổng kết và truyền lại cho con cháu trong nhà thành một nghề gia truyền. Một cân trà sen Tây Hồ hiện nay có giá ngoài thị trường từ 8 đến 10 triệu đồng/kg, không đắt nếu bạn được thưởng thức một chén trà đúng thương hiệu trăm năm của Hà Nội. Không quá cầu kỳ như các bậc cao nhân Hà Nội xưa, bạn có thể tự ướp trà sen tại nhà mà vẫn mang hương vị độc đáo không kém, tất nhiên, nó sẽ không thể có hương, vị hoàn toàn đúng như các thương hiệu nổi tiếng. Đầu tiên, vẫn là chọn trà Thái nguyên và sen Bách Diệp. Dùng tay tách nhẹ cánh hoa cho đến khi nhìn thấy đài và nhị sen, nhẹ nhàng cho trà vào (không cho nhiều, chỉ đủ một ấm khi dùng). Vuốt lại cánh sen như ban đầu, lấy lá sen tươi bọc hoa, buộc nhẹ tay rồi cắm hoa vào bình cùng với các bông sen bình thường khác. Khi các cánh hoa của bông sen bình thường rụng thì nhẹ nhàng cắt lấy hoa ra pha trà, thưởng thức.  
Vĩ thanh
Nói về thú thưởng trà có lẽ không đâu sánh bằng người Hà Nội. Người Hà Nội xem thưởng trà sen là một nghệ thuật trong văn hóa ẩm thực. Thưởng thức trà sen phải tĩnh lặng, tinh tế và tỉ mỉ mới có thể cảm nhận được hết cái thanh tao và ý nghĩa của chén trà. 
Có lẽ cuộc sống ngày càng quá tất bật khiến người ta luôn thèm cảm giác thanh thản và nhẹ nhàng, sự chia sẻ và lắng nghe giữa mọi người. Vài người bạn thân ngồi lại bên nhau ở một nơi tĩnh lặng, chủ nhà pha trà ướp sen tự làm, nhấp một chén trà, vị chát đọng ở đầu lưỡi tan dần và vị ngọt như thấm sâu hơn, hương sen lan tỏa theo từng hơi gió giúp chúng ta tạm thời quên đi những lo âu, bộn bề của cuộc sống thường ngày.