Chỉnh sửa gen trên cây trồng và câu chuyện phát triển nông nghiệp bền vững

Đây là Hội nghị quốc tế lớn nhất về chỉnh sửa gen trên cây trồng từ trước đến nay tại Việt Nam, thu hút nhiều học giả, chuyên gia hàng đầu trên thế giới trong lĩnh vực lai tạo giống cây trồng. Tại hội nghị, gần 20 bài trình bày được chia thành 4 phiên với các diễn giả đến từ nhiều quốc gia Mỹ, Trung Quốc, Úc, Nhật Bản, Đức, Hàn Quốc, Ấn Độ, Việt Nam…

Các diễn giả đặc biệt nhấn mạnh những điều nổi bật mà công nghệ chỉnh sửa gien có thể tạo ra cho cây trồng, nhất là cải thiện chất lượng và nâng cao khả năng chống chịu với điều kiện thời tiết bất thuận. Tại Việt Nam, các nhà khoa học đang nghiên cứu và bước đầu thành công trong việc tạo ra lúa gạo có khả năng chịu hạn, kích thích tăng trưởng.

Hội nghị có một phiên riêng để cập nhật về quy định pháp lý và cách thức tiếp cận trong việc quản lý cây trồng chỉnh sửa gen trên thế giới hiện nay. Thông tin cập nhật từ các báo cáo cho thấy đã có rất nhiều quốc gia trên thế giới hoàn thiện hướng dẫn pháp lý đối với cây trồng chỉnh sửa gen; trong đó các quốc gia châu Mỹ, Úc là những nước đi đầu.

Giáo sư David Jackson từ Viện Cold Spring Harbor Laboratory (Mỹ) đã nhấn mạnh mục tiêu của hội nghị là chia sẻ và tiếp tục nghiên cứu các tiến bộ mới nhất trong lĩnh vực chỉnh sửa gen cây trồng, nhằm nâng cao năng suất nông nghiệp và đảm bảo an ninh lương thực và môi trường bền vững.

Tiến sỹ Đỗ Tiến Phát, Viện Công nghệ sinh học – Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết: Chúng tôi rất vinh dự khi có được sự tham gia của những diễn giả đáng kính, những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực nghiên cứu chỉnh sửa gen trên toàn cầu. Chia sẻ và những hiểu biết sâu sắc họ sẽ giúp những người tham dự hội thảo có cái nhìn đúng đắn và toàn diện hơn về tiềm năng nghiên cứu chỉnh sửa bộ gen trên thực vật và những giá trị mà công nghệ này mang lại trong thực tế ngành nông nghiệp và tầm nhìn phát triển bền vững.

"Chúng tôi kỳ vọng Hội nghị không chỉ là cơ hội trao đổi thông tin cho các nhà khoa học trong nước với các chuyên gia đầu ngành quốc tế mà còn tạo điều kiện để các đơn vị liên quan trong ngành cùng trao đổi phương thức tiếp cận và quản lý phù hợp cho việc ứng dụng giải pháp cây trồng này tại Việt Nam" - Tiến sỹ Đỗ Tiến Phát chia sẻ.

Từ những năm 1980, năng suất nông nghiệp của Việt Nam đã có tốc độ tăng trưởng nhanh, đóng góp đáng kể vào an ninh lương thực quốc gia và nâng cao vị thế cạnh tranh của nông sản Việt trên thị trường quốc tế. Tuy nhiên, Việt Nam đang đối mặt với thách thức từ biến đổi khí hậu và môi trường. Ngân hàng Thế giới  đã xếp Việt Nam vào top 5 quốc gia có nguy cơ bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi hiện tượng nóng lên toàn cầu. Trong bối cảnh này, công nghệ sinh học, đặc biệt là chỉnh sửa gen, đang được ứng dụng để cải thiện cây trồng, giúp chúng chịu đựng và phát triển tốt hơn dưới các điều kiện khí hậu thay đổi. Sự ra đời của kỹ thuật chỉnh sửa gen như CRISPR-Cas9 mở ra khả năng tạo ra các giống cây trồng cải tiến với hàm lượng dinh dưỡng cao và khả năng chống chịu tốt hơn.

Hiện nay, nhiều quốc gia ở châu Âu đã hoàn thiện hướng dẫn pháp lý cho cây trồng chỉnh sửa gen, nhưng hiện tại Việt Nam hiện vẫn chưa có hướng dẫn pháp lý cụ thể về nông sản biến đổi gen. Hội nghị là diễn đàn quan trọng để chia sẻ và tiếp tục nghiên cứu các tiến bộ mới nhất trong lĩnh vực chỉnh sửa gen cây trồng, với mong muốn đóng góp vào phát triển bền vững của nông nghiệp Việt Nam và giải quyết những thách thức toàn cầu.

Châu Á được xem là khu vực đi sau nhưng lại là nơi có tốc độ nghiên cứu và ứng dụng công nghệ chỉnh sửa gien tăng trưởng vượt bậc trong những năm trở lại đây. Rất nhiều nước châu Á hiện nay đã hoàn thiện khung pháp lý cho các loại cây trồng dạng này.

Xu hướng chung trong những hướng dẫn pháp lý của các quốc gia châu Mỹ, châu Á là cởi mở và có tính dự báo để thích ứng với tốc độ phát triển công nghệ mới. Ngoài ra, có sự dựa trên đánh giá khoa học để đảm bảo an toàn cho con người, vật nuôi và môi trường. Các quốc gia này đều đưa ra những khái niệm, phân loại cụ thể đối với các loại cây trồng chỉnh sửa gien. Theo đó, nếu cây trồng chỉnh sửa gen cuối không chứa DNA ngoại lai thì sẽ được xem xét đánh giá và quản lý như cây trồng truyền thống.

Theo báo cáo của GS. Phạm Văn Toản, Phó Giám đốc Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam, nước ta hiện đã hoàn tất các định hướng và cơ sở pháp lý cho việc ứng dụng cây trồng công nghệ sinh học, coi đây là một giải pháp quan trọng trong phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững. Việt Nam vẫn chưa có hướng dẫn pháp lý cụ thể cho việc đánh giá và quản lý cây trồng chỉnh sửa gen.

Những năm gần đây, ứng dụng công nghệ sinh học trong nông nghiệp đã có ​​những tiến bộ vượt bậc giúp chúng ta hiểu sâu hơn về bộ gien thực vật, đưa ra các giải pháp đổi mới cây trồng để góp phần giải quyết những thách thức toàn cầu. Trong số các công nghệ đó, chỉnh sửa gien là một công cụ nổi bật khi đã cho phép các nhà khoa học nghiên cứu và lai tạo giống cây trồng, tạo ra những tính trạng cải tiến một cách chính xác, hiệu quả và nhanh chóng.