Vai trò của Hội Nông Việt Nam tham gia phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã

Thực hiện chủ trương của Đảng, trong những năm qua Hội Nông dân Việt Nam đã tích cực tuyên truyền, vận động và hỗ trợ hội viên, nông dân tham gia phát triển KTTT, HTX và đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần phát triển kinh tế hộ gia đình, chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở nông thôn, xóa đói, giảm nghèo, giải quyết việc làm cho hội viên, nông dân.
Kết quả tham gia phát triển THT, HTX của Hội trong thời gian qua 
Phát huy vai trò của tổ chức Hội tham gia phát triển KTTT, HTX, Hội Nông dân Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản để triển khai thực hiện, điển hình như: Nghị quyết số 04-NQ/HNDTW, ngày 29/7/2011 của BCH Trung ương Hội Nông dân Việt Nam về đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động và hướng dẫn phát triển KTTT trong nông nghiệp, nông thôn giai đoạn 2011- 2020; Nghị quyết số 04-NQ/HNDTW, Nghị quyết số 10-NQ/HNDTW ngày 05/8/2019 của Ban Thường vụ Trung ương Hội về đẩy mạnh xây dựng chi Hội Nông dân nghề nghiệp, tổ Hội Nông dân nghề nghiệp, tạo tiền đề thành lập các tổ hợp tác (THT), HTX; về “Hội Nông dân Việt Nam tham gia phát triển KTTT trong nông nghiệp, nông thôn giai đoạn 2020-2025”; Kế hoạch số 42-KH/ĐĐHNDVN, ngày 25/11/2022 của Đảng đoàn Hội Nông dân Việt Nam về thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới. Đồng thời ký kết các chương trình phối hợp với Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để thực hiện như Chương trình phối hợp đẩy mạnh phát triển các hình thức kinh tế hợp tác trong nông nghiệp, nông thôn giai đoạn 2016-2020 (ngày 21/11/2016), về thực hiện mục tiêu 15.000 HTX và liên hiệp HTX nông nghiệp hoạt động có hiệu quả theo Nghị quyết của Quốc hội (ngày 18/4/2018); triển khai thực hiện Đề án số 24-ĐA/HNDTW ngày 23/6/2016 về xây dựng chi hội nông dân nghề nghiệp, tổ hội nông dân nghề nghiệp, tạo tiền đề phát triển tổ hợp tác (THT), HTX. 

Ở địa phương, hàng năm Hội Nông dân các tỉnh, thành phố xây dựng kế hoạch vận động, hướng dẫn hội viên nông dân tham gia phát KTTT, HTX trong nông nghiệp; chủ động tham mưu với cấp ủy, chính quyền và phối hợp với các ngành chức năng để tổ chức tuyên truyền, vận động, tư vấn cho hội viên nông dân về tham gia phát triển KTTT trong nông nghiệp; tổ chức đối thoại với các sở, ban, ngành liên quan để có giải pháp hỗ trợ KTTT, HTX phát triển, đi vào chiều sâu.
Trong những năm qua, Hội Nông dân Việt Nam luôn xác định tham gia phát triển KTTT, HTX là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Hội, chú trọng xây dựng các mô hình chi, tổ Hội Nông dân nghề nghiệp hoạt động theo phương thức “5 tự”, “5 cùng”, góp phần đẩy mạnh quá trình tham gia phát triển KTTT, HTX. Đến nay cả nước đã có 3.645 chi Hội Nông dân nghề nghiệp với 112.594 hội viên, 36.363 tổ Hội Nông dân nghề nghiệp với 482.362 hội viên. Đây là đơn vị hành động, cầu nối giữa cơ sở Hội với hội viên nông dân được tổ chức theo thôn, bản, làng, khu phố và theo nghề nghiệp; qua đó tập hợp, thu hút hội viên, nông dân trong tham gia phát triển kinh tế hộ, tạo tiền đề phát triển KTTT, HTX ở địa phương.
Đồng thời tăng cường tuyên truyền, vận động, hỗ trợ, hướng dẫn hội viên, nông dân xây dựng và phát triển các loại hình KTTT phù hợp với từng địa bàn, từng ngành nghề và trình độ phát triển ở từng khu vực; tư vấn, hướng dẫn nông dân các bước thành lập THT, HTX, liên hiệp HTX từ khâu khảo sát, lập dự án đến tổ chức hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ. Đến hết năm 2022, các cấp Hội đã vận động, hướng dẫn thành lập 22.374 mô hình KTTT hoạt động có hiệu quả, trong đó có 2.398 HTX nông nghiệp và 19.976 THT nông nghiệp. Doanh thu bình quân hàng năm trên 5,5 tỷ đồng/HTX (lợi nhuận đạt 350 triệu đồng/HTX; thu nhập bình quân/thành viên/năm đạt 51,5 triệu đồng) và trên 400 triệu/THT (lợi nhuận đạt trên 41 triệu/THT); trên 700 hợp tác xã có sản phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP từ 3 sao trở lên (chiếm gần 20%); các mô hình HTX nông nghiệp tổ chức sản xuất, kinh doanh gắn với chuỗi giá trị ngày càng tăng, nhiều HTX đã đăng ký sản xuất theo tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, tiêu chuẩn VietGAP.
Công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao nhận thức, năng lực và chất lượng nguồn nhân lực cho khu vực KTTT được các cấp Hội triển khai thường xuyên với nhiều hình thức linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với từng đối tượng, từng loại hình KTTT, gắn lý thuyết với thực hành, hướng dẫn trực quan; trực tiếp tổ chức và phối hợp tổ chức 2.120 lớp tập huấn cho 117.840 lượt cán bộ chuyên trách của Hội và cán bộ, thành viên các HTX nông nghiệp; xây dựng và phát hành gần 200.000 bộ tài liệu tập huấn nâng cao kiến thức và kỹ năng tham gia phát triển KTTT, HTX cho cán bộ, hội viên nông dân.
Hội đã đẩy mạnh và đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền, vận động hội viên, nông dân tích cực tham gia phát triển KTTT gắn với xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế hộ, kinh tế trang trại, gia trại, kinh tế hợp tác; tuyên truyền, nêu gương các mô hình HTX nông nghiệp tiêu biểu trong ứng dụng khoa học - công nghệ và tham gia chuỗi giá trị, các mô hình quản trị hiệu quả. Phối hợp tổ chức 3.350 lớp tập huấn về chủ trương, chính sách phát triển KTTT cho gần 3 triệu lượt người tham dự, tổ chức 655 buổi cung cấp thông tin, tư vấn hoàn thiện hồ sơ thành lập mới và củng cố HTX nông nghiệp cho hơn 32 ngàn lượt người, xây dựng và phát hành 750 phóng sự, 10.200 tin, bài tuyên truyền về các mô hình HTX nông nghiệp kiểu mới hoạt động hiệu quả; phát hành 322.000 cuốn Bản tin kinh tế hợp tác, cung cấp thông tin về khu vực KTTT, HTX cho hội viên, nông dân.
Các cấp Hội tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường cho các sản phẩm của HTX nông nghiệp; phối hợp tổ chức các hội chợ thương mại, giao thương, kết nối cung - cầu, hỗ trợ cho 1.328 HTX. Trung ương Hội đã phối hợp tổ chức 62 Hội chợ nông nghiệp - thương mại và Festival nông nghiệp cấp khu vực; duy trì hàng năm Lễ tôn vinh sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu cho trên 300 sản phẩm của các HTX được bình chọn trong cả nước. Hội Nông dân cấp tỉnh chủ trì, phối hợp tổ chức 853 hội chợ, triển lãm, giới thiệu, xúc tiến thương mại; liên kết với doanh nghiệp, hệ thống siêu thị, chợ đầu mối ký kết 2.761 hợp đồng tiêu thụ nông sản của các HTX; hỗ trợ chuẩn hóa 322 sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên; hướng dẫn xây dựng nhãn hiệu tập thể cho 387 loại nông sản chủ lực của địa phương; điển hình là trong 2 năm 2018-2019, đã hỗ trợ xây dựng chỉ dẫn địa lý, đăng ký bảo hộ nhãn hiệu tập thể, mã số, mã vạch, tem truy xuất nguồn gốc đối với 265 loại hàng hóa nông sản, thực phẩm của 240 HTX nông nghiệp; hỗ trợ cấp xác nhận thực phẩm an toàn cho 59 HTX nông nghiệp tham gia chuỗi cung ứng.
Thời gian qua, các cấp Hội đã tập trung triển khai các hoạt động hỗ trợ ứng dụng khoa học, công nghệ và kỹ thuật cho các HTX nông nghiệp thông qua xây dựng các mô hình điểm, trình diễn về trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản an toàn theo tiêu chuẩn VietGap; mô hình liên kết sản xuất, tiêu thụ theo chuỗi giá trị, sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ, ứng dụng chế phẩm sinh học trong sản xuất, chế biến và bảo quản nông sản. Chỉ tính riêng giai đoạn 2016-2022, đã phối hợp tổ chức trên 7.300 lớp tập huấn, chuyển giao khoa học công nghệ và kỹ thuật mới về nông nghiệp và các nghề tiểu thủ công nghiệp cho trên 700.000 lượt thành viên HTX, THT; tổ chức 342 cuộc hội thảo, hội nghị giới thiệu và chuyển giao các sản phẩm kỹ thuật, máy móc, dây chuyền sản xuất, đóng gói, bảo quản cho các sản phẩm đặc hữu của địa phương, sản phẩm OCOP, sản phẩm theo tiêu chuẩn VietGAP, Global, rau quả trong nhà lưới, nhà màng, cấy ghép và một số sản phẩm rau quả được sản xuất theo hướng hữu cơ.
Đẩy mạnh các hoạt động hỗ trợ vốn cho hội viên nông dân là thành viên các THT, HTX. Chỉ tính trong giai đoạn 2018-2022, đã hỗ trợ vốn cho các nhóm hộ với hơn 9.000 dự án (quy mô 300-500 triệu/dự án) từ nguồn quỹ hỗ trợ nông dân với tổng dư nợ trên 15.000 tỷ đồng; thực hiện tín chấp với các ngân hàng và tổ chức tín dụng để ủy thác cho vay đối với hơn 3 triệu lượt hộ với tổng dư nợ trên 140.000 tỷ đồng; phối hợp với các doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ hỗ trợ tín dụng ưu đãi với gần 11.000 tỷ đồng để xây dựng các mô hình phát triển kinh tế hợp tác, kinh tế hộ, trang trại, gia trại.
Từ những kết quả nêu trên có thể thấy, trong những năm qua Hội Nông dân Việt Nam đã có nhiều đóng góp tích cực vào phát triển KTTT trong nông nghiệp; các mô hình KTTT, các THT, HTX do Hội Nông dân tuyên truyền, vận động, hướng dẫn, hỗ trợ thành lập hoạt động hiệu quả ngày càng tăng, góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn, giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập, xóa đói giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã hội. Tuy nhiên quy mô các HTX còn nhỏ, liên kết, hợp tác theo chuỗi giá trị còn yếu, nhất là trong tiêu thụ sản phẩm; chưa gắn kết chặt chẽ với các loại hình kinh tế khác. Nguyên nhân thì có nhiều nhưng chủ yếu là do vai trò của Hội tham gia phát triển KTTT, HTX chưa được quan tâm đúng mức và thể chế hóa trong quy định của pháp luật; nguồn lực dành cho các cấp Hội trong tổ chức các hoạt động tham gia phát triển KTTT, HTX còn hạn chế.
Hướng phát triển kinh tế tập thể, HTX trong thời gian tới 
Góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16/6/2022 Hội nghị lần thứ Năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới; phát huy vai trò của tổ chức Hội, khơi dậy và phát huy tinh thần hợp tác, liên kết, khởi nghiệp, sáng tạo của hội viên, nông dân, tích cực tham gia phát triển KTTT, HTX.
Hội Nông dân các cấp cần đẩy mạnh các hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức của cán bộ, hội viên, nông dân về vai trò của Hội Nông dân Việt Nam tham gia phát triển KTTT trong nông nghiệp; tuyên truyền nâng cao nhận thức cho hội viên, nông dân về chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về KTTT, HTX, về bản chất, giá trị, vai trò của KTTT, HTX trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; Tuyên truyền, vận động, tư vấn và hướng dẫn, hỗ trợ hội viên, nông dân tham gia thành lập các THT, HTX trong nông nghiệp trên cơ sở nòng cốt phát triển từ các mô hình chi Hội Nông dân nghề nghiệp, tổ Hội Nông dân nghề nghiệp hoạt động theo phương thức “5 tự, 5 cùng” tạo việc làm ổn định, thường xuyên cho hội viên nông dân, thu hút hội viên nông dân tham gia phát triển KTTT, HTX. Gắn công tác tuyên truyền, vận động với nhiệm vụ xây dựng các mô hình điểm, mô hình trình diễn về phát triển KTTT để lan tỏa, nhân rộng.

Chủ động tham gia hướng dẫn, hỗ trợ hội viên, nông dân là thành viên HTX củng cố, nâng cao chất lượng hoạt động các HTX nông nghiệp đảm bảo hoạt động hiệu quả, tập trung sản xuất theo chuỗi giá trị gắn với sản phẩm chủ lực của địa phương, đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm. Chú trọng hướng dẫn, hỗ trợ cho các THT, HTX ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ, đầu tư cơ sở hạ tầng, máy móc, trang thiết bị phục vụ sản xuất, kinh doanh; tăng cường các hoạt động triển lãm, giới thiệu, quảng bá, xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm; hỗ trợ xây dựng chỉ dẫn địa lý, đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, thương hiệu, mã vùng, truy xuất nguồn gốc sản phẩm nông sản của các HTX.
Đẩy mạnh các hoạt động tập huấn, bồi dưỡng nâng cao kiến thức về sản xuất, kinh doanh, trình độ quản lý, chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ lãnh đạo, cán bộ chủ chốt các HTX nông nghiệp do Hội Nông dân hỗ trợ thành lập; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của Hội thực hiện công tác hỗ trợ phát triển KTTT, nhất là đối với cấp Hội cơ sở.
Hỗ trợ hội viên, nông dân tiếp cận các nguồn vốn phát triển KTTT, HTX từ nguồn quỹ hỗ trợ nông dân, vốn ủy thác của các ngân hàng và các tổ chức tín dụng. Tăng cường hợp tác quốc tế, thu hút các nguồn lực hỗ trợ phát triển KTTT, HTX trong nông nghiệp, mở rộng thị trường, giới thiệu tiêu thụ sản phẩm của các HTX và đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ nguồn nhân lực các tổ chức KTTT do Hội Nông dân tuyên truyền, vận động, hướng dẫn thành lập.
Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về KTTT, HTX ở địa phương, trọng tâm là các hoạt động hỗ trợ đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, máy móc, trang thiết bị phục vụ sản xuất, kinh doanh của các HTX do Hội Nông dân hỗ trợ thành lập.
Một số kiến nghị giải pháp
Để phát huy vai trò của Hội NDVN tham gia phát triển KTTT, HTX, T.Ư Hội đề xuất và kiến nghị một số giải pháp chính, đó là:
Chính phủ quan tâm, chỉ đạo các Bộ, ngành liên quan và UBND cấp tỉnh bố trí nguồn vốn cho Hội Nông dân Việt Nam để hỗ trợ thành lập, củng cố các HTX hoạt động hiệu quả, thực chất; hàng năm trích ngân sách bổ sung vốn cho Quỹ Hỗ trợ nông dân các cấp phù hợp với khả năng cân đối ngân sách nhà nước; giao nhiệm vụ cho Hội Nông dân trực tiếp tham gia thực hiện, phối hợp thực hiện một số chương trình, đề án phát triển KTTT, HTX theo kế hoạch hàng năm, 5 năm.
Các Bộ, ngành và UBND cấp tỉnh ưu tiên lồng ghép các hoạt động hỗ trợ phát triển KTTT, HTX do Hội NDVN thực hiện phù hợp theo từng cấp trong các Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và trong các chương trình, đề án phát triển kinh tế - xã hội ở nông thôn.
Có cơ chế, chính sách tăng cường nguồn lực để Hội NDVN tổ chức tốt các hoạt động biểu dương, tôn vinh các HTX, các mô hình KTTT hoạt động hiệu quả, kịp thời khen thưởng các tấm gương điển hình tiên tiến để tạo sức lan tỏa, thu hút hội viên, nông dân tích cực tham gia phát triển KTTT, HTX. 

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16/6/2022 Hội nghị lần thứ năm BCH Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới.
2. Quyết định số 1804/QĐ-TTg ngày 13/11/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã giai đoạn 2021-2025.
3. Quyết định số 340/QĐ-TTg ngày 12/3/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã giai đoạn 2021-2030.
4. Quyết định số 1318/QĐ-TTg ngày 22/7/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Kế hoạch phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã giai đoạn 2021-2025.
5. Báo cáo tổng kết 20 năm thực hiện Nghị quyết 13-NQ/TW ngày 18/3/2002 Hội nghị lần thứ 5 BCH Trung ương Đảng khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể.